13
th
- International Conference on Research in Humanities, Applied Sciences and Education
Hosted from Berlin, Germany
https://conferencea.org April 27
th
2023
32
5-6 yosh bolalarda:
Ushbu yosh davrida bolalar qiymatga ega ata, o‘rtacha va kichik o‘yinchoqlarni hajmi
bo‘yicha mos keladigan qutilarga joylashtira oladilar. Vitaminlarning bahoviy qiymatlarini,
ovqatlanishdagi ahamiyati va rolini biladilar.
Salomatlik haqida g‘amxo‘rlik qilishning muhimligini anglaydilar.
Bu jarayon ham
bolalarning 5-6 yosh davrida ham baho munosabatlarining shakllanayotganligidan dalolat
beradi. Bu yoshda bola o‘ziga yuklanayotgan majburiyatlarni qabul qiladi va ularga rioya
etadi. O‘zining qaysi millatga mansubligini biladi, o‘z istaklari, manfaatlarini aniq ifodalaydi.
O‘z bahoviy hissiyotlarini ifodalaydi, o‘z-o‘zini baholash qobiliyatini namoyon eta oladilar.
Mustaqil ravishda o‘zi uchun ma’lum bahoviy qiymatga, ahamiyatga ega mashg‘ulot turini
tanlaydi. Bahoviy g‘oyalar taklif eta oladilar, tashabbuskorlik ko‘rsatadi.
Samimiy va ochiq
baholovchi kayfiyat turlarini aniq idrok eta oladilar. Bahoviy hissiyotlar va ularni boshqarishni
aniq tahlil etishadi. Asosiy hissiyotlar sabablarini tushunadi, masalan, agar kimnidir xafa qilsa,
aybdorlik hissini ko‘rsatadi. Yaxshi yoki yomon xatti-harakatga baho berishga qodir
bo’lishadi. O‘yindagi g‘alaba onlarida shodlanishni biladilar, bu ham bahoviy munosabatning
yaqqol ko’rinishi hisoblanadi. O‘z bahoviy hissiyotlari hamda kechinmalarini do‘stlari va
yaqin kishilari bilan o‘rtoqlashadi. Qo‘rquv va xavf nimaligini tushunishadi. Hammabop
asarlarni mamnuniyat bilan tinglaydi va ular borasida o‘z hissiy munosabatini bildiradilar.
Ijtimoiylashuv, kattalar va tengdoshlar bilan muloqotda ham qiymat tushunchalari o’z o’rniga
ega bo’ladilar. Muloqotda o‘z fikri, hissiyotlari va tasavvurlarini namoyon eta olishadi.
Guruhda va oilada tashkil etiladigan mehnat faoliyatida qatnashadilar. Iltimos yoki xabarni
suhbatdoshiga yetkazishni bilishadi.
Mustaqil, kattalardan nisbiy mustaqilligini namoyon
etadi, bu jarayon ham baholash munosabatlarining ko’rinishlaridan biridir. Yordam
ko‘rsatishga tayyor bo’lishadi. Tanish insonlar bilan suhbatga
oson kirishadilar va
suhbatlarida ham baho munosabatiga oid so’z qo’llay oladilar.
Bu yosh davrida ijtimoiy axloq qoidalari va me’yorlariga bo‘ysunadilar. (mumkin, mumkin
emas, yaxshi, yomon, kerak). Boshqa bolalar bilan barqaror do‘stona aloqalar o‘rnata olishadi.
So‘zlarni ma’nosiga ko‘ra to‘g‘ri qo‘llay oladilar. “Sevimli” adabiy asarlar, ertaklar,
hikoyalarning nomi va mualliflarini bilishadi. Rasm bo‘yicha
syujetlarni eslab qoladi va
hikoya qiladi. Izchil fikr yuritadi, xulosalar chiqaradi. Musiqa asariga hissiy munosabat
bildiradi. Musiqa ohangiga mos ravishda turli harakatlar o‘ylab topishi mumkin. Bu jarayonda
baho qiymatiga ega jarayonlarning ma’lum ko’rinishlari namoyon bo’ladi.
Badiiy asarlar
qahramonlari rolini o‘ynashi mumkin. Amaliy san’at turlari borasida dastlabki bahoviy
tushunchalarga ega bo’lishadi. O‘z loyihalarini yaratish g‘oyalarini bildiradi. Musiqiy
uslublarni va ularning baho qiymatlarini ajrata bilishadi. Kichik
ssenariylar tuzib sahna
ko‘rinishini tashkil eta oladi, baho bera olishadi. Kostyumlarni bezatishi, guldastalar yasashi,
oddiy retseptlar bo‘yicha ovqat tayyorlashlarida o’z baholarini ifoda eta olishadi.
