86
III bob bo‘yicha xulosa
O‘rta ta’lim maskanlarida sinov darslari tashkillashtirdik.
Avvalo darslar
an’anaviy usul bilan, ya’ni o‘quvchilarga mavzuni o‘qituvchi tomonidan so‘zlab
beriladi va o‘quvchilarga kerakli ma’lumotlarni yozdirib qo‘yish orqali
tushuntirishga urunib ko‘rildi. Keyingi darslarda esa o‘quvchilarga yangi
metodlardan foydaalanilgan holda, muammoli ta’lim,
mening fikrim kabi
o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga va o‘z fikrlarini faktlar, hayotiy voqealar asosida
isbotlashga undovchi metodlarga asoslangan holda topshiriqlar tuzib chiqildi.
Bizning jahon adaiyotni o‘qitishdagi yangicha yondashuvimiz o‘z samarasini
berdi. Tuzilgan qiziqarli topshiriqlar orqali past o‘zlashtiruvchi va xayoli tarqoq
o‘quvchilarimizning ham e’tiborlarini darsimizga qarata oldik. Bu yutug‘imizning
asosiy sababi, darsda faktlarga asoslangan topshiriqlar tuzishdan biroz chekinib,
o‘quvchilarni erkin fikrlarini bayon eta oladigan topshiriqlar tuzganimizdadir.
Natijada dars davomida o‘quvchilar o‘zlarini erkin his qildilar va o‘z
fikrlarini
sinfdoshlari bilan bemalol o‘rtoqlasha oldilar. Biz tuzgan topshiriqlar
o‘quvchilarda darsdagi muammoli vaziyatdan chiqish bilan birga inson hayotida
ro‘y beradigan turli xil muammolarga qay tarzda yechim topish ko‘nikmasini
oshirishga hizmat qiladi. Ushbu o‘tilgan noan’anaviy darsdan ko‘zlangan maqsad
o‘quvchilarda darsda olgan bilim va ko‘nikmalarini real hayotda ham qo‘llay
oladigan yoshlarni yetishtirishdan iboratdir.
87
UMUMIY XULOSA
Buyuk jadidlarimizdan Abdulhamid Cho‘lpon o‘zining “Adabiyot nadir?” deb
nomlangan maqolasida adabiyot haqida quyidagi fikrlarni bildirib o‘tgan edi:
“
Adabiyot har bir millatning hisli ko‘ngul tarixining eng qorong‘u xonalarida
maishat (tirikchilik)ning ketishiga qarab har xil tusda va rangda yetishgan, fayzli til
birla taqdir etula olmaydurg‘on bir gulidir. Ushbu yashadigimiz muhit doirasinda
aning to‘lquni odamning har xil maishatiga qarab o‘zgaradir
41
”. Cho‘lponning
adabiyot haqida bildirgan bu fikrlari to‘g‘ri ekanini tan olmasdan ilojimiz yo‘q.
Adabiyot xalqning, millatning
qalbidan yaraladigan, xalqning quvonchi va
qayg‘usini kuylaydi. Cho‘lpon o‘z davrida adabiyotga bo‘lgan mehrning
susayganini ko‘ngilda og‘riq bilan tan olgan bo‘lsa, hozirda ham insonlarning
adabiyotga kitobga bo‘lgan mehri anchayin quyi pog‘onada ekanini tan olishimiz
lozim. Bizning
vazifamiz kitobga mehrli, badiiyatning qadriga yetadigan avlodni
tarbiyalashdan iboraatdir. Rashod Nuri Guntekinning asarlari ham sof insoniy
tuyg‘ularni madh etgani sababli yuz yildan beriinsonlar tomonidan sevib o‘qiladi,
o‘qiganingiz sari yana qayta o‘qigingiz keladi. Ijodkor asarlarining bosh
qahramonlari
asosan oddiy, qalblari mehrga limmolim to‘lgan insonlardir. Ular
hayot qiyinchiliklari oldida bosh egishmaydi, hayotning har bir sinovini kulib qarshi
oladigan insonlardir. Ushbu asarlarni rohatlanib o‘qishimizning sababchilari asar
tarjimonlaridir. “Asar tarjima qilish asar yozishdan ko‘ra mushkul ishdir” – deyishar
edi ustozlarimiz. Chindan ham asar yozish o‘z qalbingdan oqib chiqqan so‘zlarni
oqqa ko‘chirishdir. Asar tarjima qilish esa anchayin mushkul, birovning qalb
ovozlarini bir tildan boshqa tilga o‘girish va uni kitobxonlarga yetkazib berishdir.
Asarni his qilib tarjima qilmasangiz, go‘zal bir asarni o‘quvchilarning qalbidan joy
olishiga to‘sqinlik qilgan bo‘lasiz. “Choliqushi” romanining mutarjimi bo‘lmish
Mirzakalon Ismoiliy asarni yurakdan his qilgan holda
tarjima qilgan deya baho
bersak ortiqcha maqtovga yo‘l qo‘ymagan bo‘lamiz. “Bir asarni o‘z tilida o‘qisangiz
rohatlanib o‘qiysiz” - deyishadi. Ammo, “Choliqushi” romanini tarjimasini
41
Abdulhamid Cho‘lpon. Adabiyot nadir?//”Sadoyi Turkiston” gazetasi, 1914-yil, 4-iyul;
88
o‘qisangiz asl tilidan ko‘ra chiroyli va o‘qishga yoqimli tarzda tarjima qilingan.
Ushbu asarlarni o‘qishga, o‘qish orqali sof va samimiy tuyg‘ular egasi bo‘lgan
yoshlarni tarbiyalash bizlarning vazifamizdir. Hozirda badiiy kitob o‘qishga bo‘lgan
qiziqishning kamayib ketganini hisobga olgan holda biz pedagoglar jamiyatda
kitobga bo‘lgan mehrni qayta uyg‘ota olishimiz lozim. Asar o‘qishga bo‘lgan
qiziqishni oshirish uchun, asarning hayotdan uzoqdagi
voqelik emasligini asar
qahramonlari boshlaridan o‘tkizgan turli sinovlar bilan hayotda ham siz-u, men kabi
insonlar sinalayotganini o‘quvchilarga tushuntirib bera olishimiz kerak.
O‘quvchilarda asarga bo‘lgan mehrlarini oshirish uchun turli xil usullardan
foydalansa bo‘ladi. Masalan: biror bir badiiy asar syujeti asosida ishlangan kinoni
tomosha qilishni tavsiya etish orqali, o‘quvchilarning yoshlari va qiziqishlaridan
kelib chiqqan holda asarlar tavsiya etish orqali
yosh avlodni kitobxonlikka
rag‘batlantira olamiz. Do‘sti kitob bo‘lgan avloddan hech qachon yomonlik
chiqmaydi.
