IMPACT FACTOR(ISI): 0.539 VOLUME 1, ISSUE 5, 2023
61
FEBRUARY, 2022
Tadqiqotning material va usullari quyidagilardan iborat.
Umumiy oʻrta ta’lim maktablarida eksperimental tajribalarni axborot texnologiyalar
yordamida bajarish.
Darsda oʻqituvchi tomonidan tayyorlangan yoʻriqnomalar,
tavsiya va topshiriqli
varaqalar ishlatilishi mumkin. Eksperimental tajribalar matni axborot texnologiyalar
yordamida (slayd, animatsiya yoki avdiovizual tarzida) ifodalangan manbalardan ham
foydalanish mumkin. Odatda, ularda ishning maqsadi mujassamlanadi hamda tarkibiga ishni
bajarish rejasi va topshiriqlar kiritiladi. Bunday varaqalar oʻquvchilarda qoʻyilgan masala
mustaqil yechish, kimyoviy tajribalarni bosqichma-bosqich amalga
oshirish malakalarini
rivojlantiradi. Mazkur topshiriq varaqalari bilan ishlash jarayonida oʻquvchilarning ilmiy-
tadqiqotchiligi, faolligi ortib boradi [5; 404-b].
Eksperimental tajribalarni samaradorligini oshirish maqsadida oʻquvchilarni kichik
guruhlarga boʻlish, har biriga alohida vazifalar berish, olingan natijalarning himoyasini tashkil
qilish mumkin. Hamkorlikda amalga oshirilgan ish esa oʻquvchilarning faolligini oʻstiradi,
darsda olingan bilimlarni yanada mustahkamlaydi [6; 136-137-b].
Eksperimental tajribalarda yangi materialni kuzatish,
tabiiy obektlardan keng
foydalanish uslubini tadbiq etish koʻzda tutiladi. Bunday darslar real bilimlarni toʻplash,
amaliy, malaka va koʻnikmalarni shakllantirish maqsadida oʻtkaziladi.
Bilimlarni shakllantirishda oʻquvchilarda turli asboblar (evdiometr, kimyoviy
reaksiyalarda issiqlik effektini aniqlash, suvni sintez qilish,
kimyoviy reaksiya tezligini
aniqlash va boshqalar) va kimyoviy jihozlar bilan ishlash malaka va koʻnikmalarning hosil
boʻlishi katta ahamiyatga ega [7; 71-72-b].
Kimyo darslarida oʻquvchilar bajarayotgan amaliy laboratoriya tajribalari ta’lim-
tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Mustaqil bajariladigan tajribalar oʻquvchilarning bilim-
malakalarni ongli oʻzgarishlarga, fikrlash faoliyati va kimyo faniga boʻlgan qiziqishlarni
rivojlantirishga, mehnat malakalarini tarbiyalashga, kuzatuvchanlik qobilyatini, borliqni toʻg‘ri
idrok etishni shakllantirishga oʻz ta’sirini koʻrsatadi [8; 72-b].
Eksperimental tajribalarni tashkil qilishda qoʻyidagi rejadan foydalanish mumkin:
oʻtilgan
materiallarni takrorlash;
eksperimental tajribalar ishi maqsadi va vazifasini tushuntirish;
oʻquv jihozlar bilan ishlash qoidalarini eslash;
ish tartibini tushuntirish;
belgilangan eksperimental
tajribani amalga oshirish;
eksperimental tajribalarni qayd qilish;
eksperimental tajribalarni natijalarini himoya qilish;
eksperimental tajriba ishini yakunlash;
eksperimental tajribalar boʻyicha savol-javob oʻtkazish;
eksperimental tajribalar bajargan oʻquvchilarni baholash;
Eksperimental tajribalar orqali oʻquvchilarni amaliy va tadqiqotchilik koʻnikmalarini
shakllantirish bilan birga ilmiy savodxonligini eksperimental masalalar yechish usullari orqali
ham rivojlantirish mumkin [8; 1578-1579-b].
