|
Informatsion texnologiyalar
|
| bet | 76/87 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 184,87 Kb. | | #143131 |
Bog'liq Informatsion texnologiyalar-fayllar.org| Almashtirish usullari
Almashtirish usullari sifatida quyidagi usullarni keltirish mumkin:
— Sezar usuli;
— Affin tizimidagi Sezar usuli;
— Тayanch so‘zli Sezar usuli va boshqalar.
Sezar usulida almashtiruvchi harflar k ta siljish bilan aniqlanadi. Yuliy Sezar
bevosita k=3 bo‘lganda ushbu usuldan foydalangan.
Affin tizimidagi Sezar usulida har bir harfga almashtiriluvchi harflar maxsus
formula bo‘yicha aniqlanadi: at+b (mod m), bu yerda a,b — butun sonlar, 0≤a,
b
Тayanch so‘zli Sezar usulida siljitish bilan birgalikda tayanch so‘z
qo‘llaniladi. Тayanch so‘zni qo‘llashdan maqsad hosil qilinadigan alifboda
harflar ketma-ketligini o‘zgartirishdir.
Kundalik jarayonda foydalanuvchilar ofis dasturlari va arxivatorlarni qo‘llab
kelishadi. Arxivatorlar, masalan RkZir dasturida ma’lumotlarni parol yordamida
shifrlash mumkin. Ushbu fayllarni ochishda ikkita, ya’ni lug‘atli va to‘g‘ridan-
to‘g‘ri usuldan foydalanishadi. Lug‘atli usulda bevosita maxsus fayldan so‘zlar
parol o‘rniga qo‘yib tekshiriladi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri usulda esa bevosita belgilar
kombinatsiyasi tuzilib, parol o‘rniga qo‘yib tekshiriladi.
5.Kompyuter tarmoqlarida himoyani taminlash usullari
131
Kompyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash deb foydalanuvchilarni
ruxsatsiz tarmoq elementlari va zaxiralariga egalik qilishni man etishdagi texnik,
dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlarga aytiladi.
Bevosita telekommunikatsiya kanallarida axborot xavfsizligini ta’minlash
usul va vositalarini quyidagilar: to‘sqinlik; egalikni boshqarish; niqoblash;
tartiblash; majburlash; undamoq.
Yuqorida keltirilgan usullarni quyidagicha ta’riflash qabul qilingan.
Тo‘sqinlik apparatlarga, ma’lumot tashuvchilarga va boshqalarga kirishga
fizikaviy usullar bilan qarshilik ko‘rsatish deb aytiladi.
|
| |
