65
5-MAVZU: TOKZOR BARPO QILISH.
Reja:
1.
. Y osh tokzorlarni barpo etishning axamiyati.
2.
Y osh tokzorarni barpo etishda kuralidiganchora- tadbirlar rejasi
3.
Y osh tokzorlarni parvarishlash agrotexnologiyasi
4.
Y osh tokzorlarni ugitlash va
sugorish tizimlari
Tayanch suzlar Yosh tokor,tok kochati,ekladigan maydon, barpo
etish.tadbirlar rejasi, parvarishlash,agrotexnologiva,ugitlash, sugorish
Tokzorlar bunyod etishdan oldin, tok ko‘chati ekiladigan maydonlarni
obdon ekishga tayyorlash ishlarini sifatli bajarishni talab qiladi.
Avvalam bor,
yer maydoni tanlanib, uni turli xil ko‘chatga xalal
beruvchi tosh va shag‘allardan tozalanadi. Texnika vositalarini yaxshi
ishlashi va tokzorlarni oziqalashda, sug‘orishda qulay muhit yaratish
maqsadida, notekis maydonlar tekislanadi. Yerni ekishga tayyorlashda
buldozer, skriper va greyderlar va boshqa
yordamchi mexanizmlar
qo‘llaniladi.
Yer tanlashda yer osti suvi juda yaqin bo‘lmagan yerlar
tanlanishi lozim. Yer osti sizob suvi qanchalik yaqin bo‘lsa, u g‘ovlab
ketib, hosil shoxi o‘rniga ko‘proq o‘suv shoxi rivojlanib, kam hosilli,
novdalari g‘ovakli bo‘lib, sovuqqa chidamsiz bo‘ladi. Agar tokzorlarni
barpo etishda noto‘g‘ri yer tanlanib, biron-bir xatolikka yo‘l qo‘yilgan
taqdirda, mazkur tokzorlardan 50-60 yil davomida kam hosil olinadi,
iqtisodiy samaradorlik past bo‘ladi.
Buxoro viloyatining qariyib barcha maydonlari turli darajada
sho‘rlangan bo‘lganligi va yer osti sizob suvlari yuza joylashganligini
inobatga olib, kuchli sho‘rlangan yerlar kech kuzda va qish mavsumida
sho‘ri
yuviladi, sizob suvi sathini pasaytirish uchun gorizontal va
vertikal zahburlar qaziladi.
Viloyatning tog‘li hududlarga yaqin bo‘lgan yon bag‘irli
adirlarning qiyaligi (tikligi) 10
0
dan kam bo‘lsa, tok ko‘chatlarini kontur
usulida o‘tqaziladi.
Yon bag‘irlarning tikligi 10
0
dan ortiq bo‘lgan tog‘li hududlarda
terasser, buldozer, greyderlar
bilan terrassalanadi, ularning kengligi
kamida 4 m bo‘lishi lozim.
66
Keyingi barcha agrotexnik tadbirlar (tuproqqa ishlov, oziqalash,
sug‘orish, simbag‘azlarga yashil novdalarni bog‘lash, xomtok-sho‘ra
va g‘o‘ra xomtoklarni o‘tkazish, himoyalash va h.klar) tok gullaganidan
keyin amalga oshiriladi.
Tokzorlar mahsuldor bo‘lishi uchun dastlab,
tok ildizlarining
rivojlanishiga optimal sharoit, ya’ni maqbul suv-havo, oziqa,
yorug‘lik, issiqlik rejimlarini yaratish zarur bo‘ladi.
Ikkinchi navbatda, ko‘chat ekishga tanlangan yer maydonini 50-
60 sm chuqurlikda to‘liq ag‘darib haydaladi.
Kerakli mahalliy va
mineral o‘g‘itlar aralashmalari ko‘chat o‘tqaziladigan maydonning
ekish chizig‘i bo‘ylab, tuproqning unumdor, ya’ni yosh ko‘chatning
ildiziga yaqin bo‘lgan
chuqurlikka solinib ekilsa, ko‘chatlarning
unuvchanligi ortadi, o‘simlik ildizi orqali oziq moddalarini tuproqdan
olishi va oziqlanish darajasi yaxshilanishi yevaziga o‘sish va
rivojlanishi yaxshilanib, tez voyaga etadi va barvaqt hosil solishga
kirishadi.
