Mavzu bo’yicha o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat
bosqichlari
Faoliyat mazmuni
O’qituvchining
O’quvchilarning
I.
Kirish
bosqichi
(10 daqiqa)
1.1. Mаvzu, mаqsаd vа rеjаlаshtirilgаn o’quv
nаtijаlаrini e’lоn qilаdi.
1.2. Rеjа sаvоllаrini ekrаngа chiqаrаdi.
1.3. O’quv fаоliyatini bаhоlаsh mеzоnlаri mа’lum
qilinаdi.
Eshitаdilаr,
yozib
оlаdilаr.
Diqqat qiladilar.
Diqqat qiladilar.
II. Аsosiy
bosqich
(60 daqiqа)
2.1. Tаlаbаlаr bilimini fаоllаshtirish mаqsаdidа
blis-so’rоv o’tkаzаdi:
1. Chizish texnikasini qanday?
2. Rastr grafika elementlar bilan ishlash?
3. Ikkinchi tartibli egri chiziq nima?
2.2. Vizuаl mаtеriаllаrdаn fоydаlаngаn hоldа
mа’ruzа mаtеriаllаrini rеjа sаvоllаri bo’yichа
izchillikdа bаyon qilаdi (1-ilоvа).
Savollarga javob
beradilar.
Tinglаydilаr,
yozаdilаr.
III. Yakuniy
bosqich
(10daqiqa).
3.1. Mаvzugа хulоsа yasаydi. O’quv jаrаyonidа
fаоl ishtirоk etgаn tаlаbаlаrni rаg’bаtlаntirаdi.
3.2. Klаstеr tuzish qоidаlаrini eslаtаdi (2-ilоvа).
Mustаqil ish uchun vаzifа bеrаdi:
kompyuter
grafikasi turlari (rastrli, vektorli, fraktal) bo’yicha
klaster
tuzish.
O’qituvchining
bоshlаng’ich
nаzоrаt vаriаnti 3-ilоvаdа kеltirilgаn.
Diqqat qiladilar.
Vazifani yozib
oladilar.
17. Mavzu: Chizish rejimlari.
Reja:
1. Rastrli grafikada elementi.
2. Chiziq o’ziga xos hususiyatlari.
3. Vektorli grafikaning turli elementlari.
Rastrli grafikada elementi nuqta bo’lsa, vektorli grafikada- chiziqlar hisoblanadi.
Chiziqlar matematik tarzda bitta obyekt deb olinadi, shuning uchun vektorli grafika
vositasida hosil qilinuvchi ob’etlarni tasvirlash uchun nisbatan kam axborot talab qilinadi,
ya’ni bitta obyekt uchun matematik formulani saqlash yetarli.
Barcha grafik obektlar kabi chiziq ham o’z hususiyatlariga ega: shakl (to’liq chiziq,
uzuk-uzuk-punktir chiziq) yopiq chiziq yuzasi yoki yopiq chiziq
tomonidan egallagan soxa
boshqa obyektlar (matn, grafika, rasm) bilan yoki belgilangan rang bilan to’ldirilgan bo’lishii
mumkin. Yopiq bo’lmagan chiziqlarning uchlari ikkita nuqta bilan chegaralanadi va tugun
deb nomlanadi. Tugunlarning ko’rsatkichlari chiziq oxirlarining shakliy tuzilishiga va boshqa
obyektlar bilan mos kelish xususiyatiga ta’sir ko’rsatadi. Vektorli grafikaning qolgan barcha
obyektlari chiziqlardan iborat bo’ladi. Vektorli grafikaning nazariy asosi – turli tenglamalar
ko’rinishidagi matematik modellar xisolanadi. Vektorli grafikaning turli elementlarini hosil
qilishni to’liqroq qarab chiqamiz.
Nuqta- bu ikkita x va u sonlari orqali tekislikda hosil qilinuvchi obyekt, x va u sonlari
nuqtaning koordinata boshiga nisbatan joylashishini belgilaydi.
Kesma to’g’ri chiziqdan shunisi bilan farq qiladiki, kesmani tasvirlash uchun Yani
ikkita nuqtaning qo’shimcha parametrlarini kiritish lozim.
Bu ikki nuqta kesmaning
bolng’ich va oxirgi qismlarini ifodalaydi.
Ikkinchi tartibli egri chiziq. Bu guruhga parabola, giperbola, ellips, aylana va boshqa
ikkinchi tartibdan oshmaydigan tenglamlar bilan ifodalanuvchi egri chiziqlar kiradi. Ikkinchi
tartibli chiziqlar bukilish nuqtalariga ega emas (to’g’ri chiziqlar kamdan-kam hollarda
ikkinchi tartibli chiziqlar hisoblanadi). Ikkinchi tartibli egri chiziqni ifodalash uchun beshta
ko’rsatkich yetarli xisoblanadi. Agar egri chiziqni biror bo’lagini tasvirlash talab qilinsa yana
ikkita qo’shimcha ko’rsatkich kiritish lozim bo’ladi. Uchinchi tartibda egri chiziq. Bu turdagi
egri chiziqlarning ikkinchi tartibli egri chiziqlardan farqi, bukilish nuqtalariga ega
ekanligidadir.
Aynan shu xususiyat, vektori grafigi yordamida tabiatan obyektlarni
tasvirlashdan uchinchi tartibli chiziqlarni asos qilib olinishiga olib keladi. Masalan, inson
tanasining buriluvchi chiziqlari uchinchi tartibi egri chiziqlarga juda yaqin. Barcha ikkinchi
tartibli egri chiziqlar va to’g’ri chiziqlar, uchinchi tartibli to’g’ri chiziqlarning aloxidagi
xollaridir.
Umumiy xolda uchinchi tartibli
egri chiziq tenglamalari, ikkinchi tartibli egri chiziq
tenglamalariga uchinchi darajali xadning qo’shilganiga tengdir. Uchinchi tartibli egri
chiziqlar to’qqizta ko’rsatkichlar bilan ifodalanadi.
Bugungi kunda foydalanish oson, qulay vositalariga ega bo’lgan vektorli grafika
dasturlari yaratilgan. Bu dastur hujjatlar va tasvirlarni chop etish
va internet saxifalarini
yaratish uchun mo’ljallangan.
Кисть (Brush)rejimi
Кисть (Brush) rejimi tanlanganda Свойства (Proрerty Bar)ning asboblar satrida
quyidagi рarametrlar bilan ishlash imkoniyati tug‘iladi:
Сглаживание (Freehand Smoothing) Maydoni (rasmda 1 raqami bilan berilgan) 0–
100 gacha asosiy shtrixning silliqlanish darajasini ko‘rsatadi.
Распылитель объектов (Object Sрrayer) rejimi Распылитель объектов (Object
Sрrayer) rejimi tanlanganda Свойства (Proрerty Bar) ning asboblar satrida quyidagi
рarametrlar bilan ishlash imkoniyati tug‘iladi:
Каллиграфия (Calligraрhic) rejimi Каллиграфия (Calligraрhic) rejimi ishga
tushirilganda asboblar рanelidagi Свойства (Proрerty Bar)da quyidagilar bilan ishlash
imkoniyati tug‘iladi:
Murakkab konstruksiyalarni osonlashtirish uchun
AutoCAD bir qator chizish
rejimlarini taqdim etadi. Rejim tugmalari rejim chizig'ida yig'iladi. Agar tegishli tugma
yoqilgan bo'lsa (bosilsa) rejim yoqilgan hisoblanadi. Rejim tugmachasini yoqish va o'chirish
sichqonchaning chap tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi. Agar siz kursorni rejim
tugmachasiga o'tkazsangiz, uning ustida tegishli pastki menyu paydo bo'ladi. Qadam
tugmasi ma'lum bir sozlanishi qadam bilan (kursor to'g'ri chiziq segmentlari bo'ylab ma'lum
bir qadam bilan harakat qiladi) yoki burchakli siqish rejimini (ma'lum burchaklar yaqinida,
harakatlar faqat amalga oshiriladi) yoqish yoki o'chirishga imkon beradi. belgilangan qadam
bilan segmentlar bo'ylab). Qadam tugmasi rolini [F9] funktsiya tugmasi ham bajaradi.
GRID tugmasi chegaralar zonasida (chizish chegaralari) ko'rsatilgan maxsus qadam
bilan nuqtalar panjarasini yoqish yoki o'chirish imkonini beradi. Bu panjara qadam rejimida
ishlatiladigan panjaradan farq qilishi mumkin. Tugmaning analogi [F7] funktsiya tugmasi.
ORTO tugmasi ortogonallik rejimini yoqadi yoki o'chiradi. Agar ushbu rejim yoqilgan
bo'lsa, AutoCAD yangi qurilgan segmentlar va poliliniyalarni vertikal
yoki gorizontallarga
to'g'rilashni boshlaydi. Tartibni yoqish yoki o‘chirish uchun [F8] tugmasidan foydalanishingiz
mumkin. [Shift] tugmasi ORTO rejimining holatini vaqtincha o'zgartirish uchun ishlatilishi
mumkin (yangi AutoCAD 2006 imkoniyati). Qurilish buyrug'i paytida ORTO rejimi o'chirilgan
holda [Shift] tugmachasini bosib ushlab tursangiz, AutoCAD tizimi ushbu rejimni kalitni
qo'yib yubormaguningizcha va aksincha yoqadi.
BIND tugmasi ko'rsatilgan obyektni yopish funktsiyalarining doimiy ishlash rejimini
yoqish yoki o'chirish imkonini beradi (bir vaqtning o'zida faol snaplar ro'yxatini
sozlash
mumkin). Obyektda nuqtani ko'rsatishda AutoCAD tizimi obyektni unga yopishtirishning
mos keladigan funktsiyasini hisoblab chiqadi (oxirgi yoki o'rta nuqta va boshqalar)
Tugmaning analogi [F3] funktsiya tugmasi.
OTS-OBJECT tugmasining analogi funksional tugma hisoblanadi Vish [F11]. DIN
tugmasi dinamik kirishni ko'rsatish rejimini yoqadi yoki o'chiradi. Agar rejim o'chirilgan
bo'lsa, kiritilgan yoki ko'rsatilgan qiymatlar faqat buyruq satrida ko'rinadi. Bundan tashqari,
rejimni yoqish yoki o'chirish uchun funktsiya tugmasidan foydalanishingiz mumkin. WEIGHT
tugmasi displey rejimini yoqadi yoki o'chiradi
