• Pospulatlar va aksiomalar
    		•

    Metod (yunon. metodos – usul




    Download 2,53 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet4/94
    Sana17.12.2023
    Hajmi2,53 Mb.
    #121790
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94
    Bog'liq
    Ilmiy tadqiqot metodologiyasi

    Metod (yunon. metodos – usul)– keng ma`noda yo`l, ijodiy faoliyatning har 
    qanday shakli kabi ma`nolarni anglatadi. Metod u yoki bu shaklda ma`lum qoida, 
    tartib, usul, harakat va bilim mezonlarining yig’indisi hamdir.
    Metod-ilmiy tadqiqot metodikasining asosidir. Metod deganda ma`lum 
    jarayonni nazariy jihatdan ta`riflab berish va amaliy jihatdan amalga oshirish uchun 
    foydalaniladigan usul tushuniladi.
    Metodlar umumiylik darajasi va amal qilish doirasiga ko`ra bir necha guruhga 
    bo`linadi. Ular: fan metodlari, xususiy ilmiy metodlar, umumilmiy tadqiqot 
    metodlari, empirik tadqiqot metodlari, nazariy tadqiqot metodlari, umummantiqiy 
    metodlar, fanlararo tadqiqot metodlari, falsafa metodlari, ijtimoiy-gumanitar fanlar 
    metodlari kabilardir.
    Metod metodikada konkretlashtiradi. Tadqiqodlarni ma`lum bir ketma –
    ketlikda va yuqori samarada bajarish uchun qo’llaniladigan metodlarning` tizimi 
    metodika deyiladi.
    Metodikalar turlicha bo’lishi mumkin: eksperimental va nazariy tadqiqodlar 
    metodikasi, olingan natijalarni qayta ishlash va rasmiylashtirish metodikasi, 
    tadqiqotlar samarasini baholash metodiqasi va h.k. 
    Ilmiy tadqiqot ishlariga kirishishdan avval, uning metodlarini, shakllarini, 
    vositalarini to’g’ri tanlab olish va metodikani ilmiy jihatdan asoslash lozim.
    Pospulatlar va aksiomalar ilmiy bilishning` boshlang’ich holati hisoblanadi, 
    ular tizimlashtirishning` boshlang’ich shakli bo’lib, ta`limot, nazariya va h.k.larning 
    asosini tashkil qiladi. 

    5 
    Ta`rif ilmiy bilimni umumlashtirish va tizimlashtirishning oliy shaklidir. U 
    mavjud ob`ektlar, jarayonlar va hodisalarni umumlashtirib idroklashga, shuningdek, 
    yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvchi tadqiqotlarning ilmiy 
    tamoyillari, qonunlari va usullarini ifodalaydi. 
    Ilmiy bilim tarkibida ilmiy qonunlar muhim ahamiyatga ega. Ular tabiat, 
    jamiyat va tafakkurdagi eng ahamiyatli, barqaror va takrorlanuvchi obektiv ichki 
    bog’liqliklarni aks ettiradi. Odatda, ilmiy qonunlar umumiy tushunchalar va 
    kategoriyalar jumlasiga kiradi. Agarda ilmiy natijaga erishishda vosita sifatidagi 
    dalil materiallari etarlicha bo’lmasa, unda faraz (gipoteza)dan foydalanadi.

    Download 2,53 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   94




    Download 2,53 Mb.
    Pdf ko'rish