Matematika va tabiatshunoslik bo‘yicha integrallashgan dars

— Afsuski, bizda uchar uycha ham, bo ‘ron ham yo‘q bo‘lgani 
uchun bu mamlakatga boshqa yo‘l bilan boramiz.
M ana, dono qari qarg‘a sehrli mamlakatga yashirin kodni ayta 
olgan odamlargina bora oladi, deb aytayapti:
a) kartochkalar bo ‘yicha og‘zaki hisob;
b) endi uch m arta chapak chalam iz: bir, ikki, uch... biz 
«Pushti» shaharchadam iz. Bu m am lakat aholisi qizni uyiga 
qaytarish uchun yordam bermoqchilar. Nurxon aw al 3 ta jonzotni 
qutqarishi va «Zum rad shaharcha»ga kelishi kerak.
T o ‘g‘ri yo‘lni topish uchun Nurxon va Burxon quyidagi misol- 
larni yechishi kerak. Ularga yordam beraylik:
648 
1294 
528 
_ 2865 
54[3___
78[6___
9 
6 
+ 647 
1473 
18 
13
5832 
7764 
1175 
1392
d) Nurxon Burhon bilan yo‘lda davom etishdi. Yo‘llari uzun 
va xatarli. 1 soat o ‘tdi. Qani, vaqt o ‘lchov birliklarini eslab olay- 
likchi:
1
soat = . . . min.
1
asr =. . . yil.
1
yil = . . . oy = . . . hafta = . . . kun.
1
min = . . . sek; 
6
soat = .. . sekund.
Barakalla! Shunday davom etamiz.
II. 
Esingizda bo‘lsa, sariq g‘ishtli y o i katta dala yoqalab ketardi. 
Bu dalada poxol qo ‘riqchi turibdi. Uning eng katta orzusi aqlga ega 
bo ‘lish. Lekin siz bilasizki, uning aqli bor va kam emas edi.
Poxol qo‘riqchi sizga quyidagi «g‘alati» misollami taklif etyapti:
x - 90=720 
560 : x =7 
1 8 0 - 6 ~ x = 1 0 0 0
x
= 8
x =80 
x=80
— Juda yaxshi.
— Endi N urxon, Burhon va qo ‘riqchi birga yo‘lda davom 
etishdi. Ular o ‘rm ondan o ‘tayotganda g ‘ichirlagan ovozni eshitib 
qolishdi. Bu tem ir o ‘tinchi ekan.
U zanglab ketgani uchun qimirlam ay qolgan. D o ‘stlar te- 
mirchini moylashadi. Tem ir o ‘tinchi boltasini olib, daraxt kesib, 
o ‘tin taxlashga tushib ketdi.
1 7 0

Qani quyidagi mantiqiy savolga javob bering:
— Quyidagi qatorda qaysi so‘z ortiqcha?
Qayin, qarag‘ay, qirg‘iy, archa, qayrog‘och, eman. 
T og‘terak o ‘z um rining 1/5 qism ini, y a’ni 32 yil yashadi. 
U necha yil yashaydi?
32 • 5 = 160 (yil)
III. 
Endi do ‘stlar to ’rtovlon yo‘lga tushdi. 0 ‘rm onda yana bir 
ovoz eshitilib, ular qo‘rqib ketishdi.
Bu qo ‘rqoq sher edi. U ham d o ‘stlarga qo ‘shilib, «Zumrad 
shahar»ga bormoqchi b o id i. Unga qizg‘aldoqli maydondan o ‘tib 
olish uchun yordam berish kerak. Bu m aydonda sher uxlab 
qolishi mumkin. Yordam berish uchun quyidagi masalani yechish 
kerak:
Sichqonlar qirolichasi va uch guruh xizmatchilar bor. 1-sida 
65 ta sichqon, 2-sida 1-sidan 5 marta kam, 3-sida 2-sidan 
8
marta 
ko‘p. Xizmatkor sichqonlar nechta?
1- guruh —65 ta 
<-j
2- guruh— ? 5 marta kam
3- guruh — ? 8 marta ko‘p
. Javob: 182 ta
IV. 
Oxiri «Zum rad shahar»cha ko‘rindi. Saroyga kirgach, 
do ‘stlar xafa bo‘lib qolishdi. Chunki, Bilmasvoy ularning talablarini 
bajarmadi. U Nurxondan misolni yechishni so‘radi. Buning uchun 
quyidagi topshiriqni bajarish kerak.
Kvadratning perimetriga ko'ra, tom onini toping.
P = 24
a = P:4 
a
a=24:4 
a =
6
sm
Saroydagilar topshiriqning juda tez bajarilganini ko‘rib, yigMab 
yuborishdi va ko‘z yoshlari erib ketdi.
D o ‘stlar Bilmasvoyning sehrli qalpog‘idan foydalanib, uchar 
maymunlarni chaqirishdi. Maymunlar Nurxonni «Zumrad sha- 
harcha»ga olib borib qo‘yish uchun haq talab qilishdi.
171

Masala: 1000 ta banan bor edi.
Berildi — 520 ta.
Qolgani 
8
ta qutiga joylandi. Har bir qutida nechta banan bor? 
(60 ta).
M aym unlar ham m ani «Zum rad shaharcha»ga, N urxon va 
Burhonni esa, Sariq mamlakatiga olib borib qo‘yishdi.
Yana mantiqiy masalani hal qilamiz.
Sehrli mamlakat besh qismdan iborat: Pushti, Sariq, Havo- 
rang, Binafsha va Zum rad shahar.
Havorang, Binafsha va Pushti mamlakatlar boshqa ham m a 
m am lakatlar bilan um umiy chegaraga ega. Sariq mamlakat va 
Zum rad shaharning umumiy chegarasi yo‘q. Sariq mamlakat katta 
sahro bilan o ‘ralgan. Sehrli mamlakatdagi qismlarning joylashish 
rasmini chizing.
Q o‘shiq yangraydi.
Qo'shiq sadolari ostida sayohat tugaydi.
V. Dars yakunlanadi.

Download 4,78 Mb.