852
resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishda asosiy rol bank sof foydasining
o'zgaruvchan tarkibiy qismi sifatida foiz daromadlari va xarajatlarini boshqarishga
tegishli.
Bank aktivlaridan foydalanish samaradorligini oshirish uchun quyidagi
elementlardan iborat bo'lgan foizli daromadlar va xarajatlarni boshqarish jarayonini
ko'rib chiqish zarur:
aktiv va passivlarni boshqarish;
Aktivlar va passivlarni boshqarish "bankning
alohida qismlarini emas, balki
butun balansini" boshqarishning yagona muvofiqlashtirilgan jarayonidir, ya'ni
aktivlar va passivlarni boshqarish doirasida zarur bo'lgan mablag'larni ta'minlash
vazifalarini hal qilish kerak. Bankning (zaruriy) likvidligi, foiz daromadlarining
ma'lum darajasini ushlab turish, bankning asosiy ichki bank risklariga (likvidlik riski,
kredit va foiz stavkasi risklari) nisbatan sezgirligini pasaytirish,
bank nazorati va
faoliyatini tartibga solish bo'yicha davlat organlarining me'yoriy talablariga rioya
qilish. Foiz stavkalarini boshqarish ham foiz daromadlari va xarajatlarini
boshqarishning tegishli elementidir.
foiz stavkalarini boshqarish;
Jalb qilingan va joylashtirilgan bank resurslari bo'yicha foiz stavkalarini
to'g'ridan-to'g'ri boshqarish bilan bir qatorda, foiz stavkalari riskini boshqarish
zarurati ham mavjud. Foiz stavkalarini boshqarish samarali
foiz stavkasini aniqlash
va asosiy stavkalarni tanlashni o'z ichiga oladi.
likvidlikni boshqarish.
Likvidlikni boshqarish bankning o'z kapitali, jalb qilingan va joylashtirilgan
mablag'lari o'rtasidagi ob'ektiv zarur nisbatni ularning tarkibiy elementlarini operativ
boshqarish orqali aniqlash jarayoni sifatida tijorat banki faoliyati samaradorligini
oshirishning eng muhim omiliga aylanadi. Bankining likvidligi deganda bankning
barcha kontragentlar oldidagi qarz va moliyaviy majburiyatlarini o'z vaqtida va to'liq
bajarilishini ta'minlash qobiliyati tushuniladi, bu bankning etarli o'z
kapitalining
mavjudligi, mablag'larning maqbul joylashuvi va miqdori bilan belgilanadi.
853
Bankining resurs bazasini takomillashtirishning asosiy usullari depozit
operatsiyalarini amalga oshirish hisoblanadi. Shuning uchun jalb qilingan mablag‘lar
hajmini oshirish uchun bankning depozit siyosatini takomillashtirish zarur. Samarali
faoliyat ko'rsatishi, rivojlanishi va o'z maqsadlariga erishish uchun bank o'zining
depozit siyosatini qayta ko'rib chiqishi kerak, bu esa qator yo'nalishlarni o'z ichiga
olishi kerak:
depozit bozorini tahlil qilish;
depozit xavfini minimallashtirish uchun maqsadli bozorlarni aniqlash;
uzoq muddatli investitsiyalar ulushini oshirish va bank xizmatlari va
operatsiyalarini yanada kengroq ko‘rsatish, mijozlarga xizmat ko‘rsatish
sifatini
oshirish hisobiga jismoniy shaxslar depozitlarini ko‘paytirish;
bank likvidligini saqlash va uning barqarorligini oshirish va boshqalar.
Bank aktivlaridan foydalanish samaradorligini oshirish mamlakat bank
tizimining faoliyati uchun muhim va dolzarb masala bo'lib, bu mamlakatdagi
iqtisodiy vaziyatga katta ta’sir ko’rsatadi.
