34
namunaga kelib tushadi. B namunada nurlar ikkiga ajraladi va A
analizatorga oddiy va oddiy boʻlmagan nurlar kelib tushadi. A analizator bu
nurlarni 1 ta tekislikka keltiradi va Э ekranda
interferensiya manzarasi
kuzatiladi (1-rasm).
T
P B A Э
P A
P A
6.3-rasm.
Eksperimental qurilmaning prinsipial sxemasi
Bir tomonlama qisihda siqish yoʻnalishi optik oʻq boʻlib xizmat qiladi.
Agar mabodo namunaga tushuvchi nurlar namuna optik oʻqiga
perpendikulyar boʻlsa, u holda namunaga qoʻyilgan
normal kuchlanish
quyidagicha aniqlanadi:
𝑇 =
𝑛
0
−𝑛
𝑒
𝑘
,
bu yerda
k – modda materialining elastiklik xossalarini tavsiflovchi
fotoelastiklik koeffitsiyenti. Qalinlik
d ga teng boʻlganida namunadan
chiqayotgan oddiy va oddiy boʻlmagan nurlar oʻrtasidagi
optik farq
quyidagicha aniqlanadi:
=
k T d =(
n
0
n
e
)
d.
Interferension manzara murakkab koʻrinishga ega boʻlishi mumkin, shu
sababli ham jismdagi kuchlanishlar taqsimotining umumiy manzarasini bosh
oʻrta normal kuchlanishlar uchun tuzish mumkin. Optik jihatdan bu joylar
xuddi oʻsha nurlar yoʻli farqiga javob beradi va oq nurda kuzatilganda
izoxromatik chiziqlar hosil boʻladi.
Ushbu ishda shaffof detallardagi kuchlanishlani oʻrganish polyariskop
yordamida olib boriladi. Qurilmaning ishlash
prinsipi va tuzilishi
quyidagicha (6.4-rasm).
35
6.4-rasm.
Eksperimental qurilmaning sxematik tasvirlanishi
4 yorituvchidan yorugʻlik nurlari dastasi 8 “matoviy” shisha va 1
qutblagichdan oʻtib qutblagichdan yassi qutblangan dasta boʻlib chiqadi va
polyariskop korpusi ichiga joylashtirilgan A taglikka oʻrnatilgan B
sinalayotgan shaffof namunaga tushadi.
6 polyariskop korpusi yogʻochdan yasalgan. Agar mabodo namunada
ichki deformatsiyalar mavjud boʻlsa, u namunadan chiquvchi holda oddiy va
oddiy boʻlmagan nurlar qoʻyilgan kuchlanishga bogʻliq
ravishda katta va
kichi qiymatli yoʻllar farqiga ega boʻladi. 2 analizator oddiy va oddiy
boʻlmagan nurlar tebranishlarini 1 ta tekislikka
olib keladi va natijada
nurning interferensiyasi kuzatiladi. Interferensiya manzarasi 3 okulyarda
kuzatiladi.
