• Dispersiyalovchi element
  • OPTIK TOLALI ALOQA TIZIMINI OʻRGANISH
  • Spektrofotometrning asosiy tarmoqlari




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet25/31
    Sana24.11.2023
    Hajmi2,13 Mb.
    #104420
    1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   31
    Bog'liq
    Optik materiallar va ularning texnologiyasi

    Spektrofotometrning asosiy tarmoqlari 
    1. Yorugʻlik manbai 
    UV/VIS (ultrabinafsha + koʻrinadigan nurlar) spektrofotometri 2 ta 
    yorugʻlik manbaiga ega: spektrning koʻrinadigan qismi uchun manba va 
    ultrabinafsha nurlar uchun manba 200 dan 390 nm gacha. 
    Koʻrinadigan nur manbai boʻlib, odatda, 380-950 nm diapazonidagi 
    yorugʻlikning oʻzgarmas oqimini beradigan volframli galogen lampa xizmat 
    qiladi. Ultrabinafsha nurlar manbai sifatida esa deyteriyi boʻlgan 200-3600 
    nm diapazonidagi vodorodli yoki deyteriyli lampalar ishlatiladi. 
    Kyuvetalar 
    Oʻrganilayotgan namuna maxsus moslamalarga joylashtiriladi. Qattiq 
    holatdagi namunalar uchun maxsus qisqichlar, suyuq holatdagi namunalar 
    uchun esa kvars shishasidan tayyorlangan kyuvetalar ishlatiladi. 
    Dispersiyalovchi element 
    Dispersiyalovchi element sifatida shisha prizma yoki difraksion 
    panjaralar ishlatiladi. Shisha prizmaning afzalligi uning arzonligida boʻlsa, 


    53
    difraksion panjaralar boʻlsa yuqori aniqlik darajasidagi oʻlchashlar zarur 
    boʻlganda ishlatiladi. 
     
     
    Namunaning oq nur bilan yoritilishi 
     
    8.5-rasm. 
    Namunaning monoxromatik nur bilan yoritilishi
     
    Topshiriq: Spektrofotometrni ishlash prinsipi va qoʻllanish sohalari 
    boʻyicha olgan bilimlaringiz asosida klaster tuzing 
    Yorug
    ʻ
    lik manbai 
    standart 
    namuna 
    monoxromator 
    Oʻlchash 
    asbobi 
    Yorug
    ʻ
    lik manbai 
    monoxromator 
    standart 
    namuna 
    Oʻlchash asbobi 


    54
    9-laboratoriya ishi: 
    OPTIK TOLALI ALOQA TIZIMINI OʻRGANISH 
     
    9.1-rasm. 
    Zinapoyali (a) va gradiyentli (b) svetovodlar koʻndalang kesimi 
    boʻylab sindirish koʻrsatkichlarining oʻzgarishi
    1. OʻRGANILADIGAN ALOQA LINIYASI 
    1.1. Elektr sxemasi va konstruksiyasi 
    Oʻrganiladigan aloqa liniyasi (2-rasm) uzatuvchi modul’ (ПОМ), optik tola 
    va qabul qiluvchi modul’ (ПРОМ)dan tarkib topgan. ПОМ impuls 
    generatori tomonidan beriluvchi 10 kGerts dan to 17 Mgers gacha chastotali 
    elektr impulslari ketma-ketligini optik nurlanish impulslari ketma-ketligiga 
    oʻzgartirish uchun moʻljallangan. 
    b) 
    Himoya qobigʻi 
    qobiq 
    oʻzak 
    mkm 
    mkm 
    mkm 


    55
    9.2-rasm. 
    Oʻrganilayotgan optik tola aloqa tizimi sxemasi
    ПОМ sxemasi 9.3-rasmda tasvirlangan. VD1 diodi ta’minot manbaiga 
    notoʻgʻri ulanishining oldini oladi. 100 Omli R1 rezistor kirishni sozlash 
    uchun xizmat qiladi. 
    Impulslar generatori 
    Ikki nurli ossillograf 
    nazorat 
    2-kirish 
    Uchtalik 
    tarmoq 
    Yuqori 
    chastpotali 
    kirish 
    Optik tola 
    Taʻminot 
    bloki 
    1-
    kirish 


    56
    9.3-rasm. 
    Uzatuvchi optik modul’ sxemasi
    ПОМ ning ВЧ kirish qismiga elektr impulslari kelib tushadi. Impuls 
    shakliga bogʻliq ravishda modulyator vazifasini bajaruvchi КР1533ЛН1 
    mantiqiy mikrosxemasi ИЛПН–206 lazeriga signal uzatadi. Lazer oʻrtacha 
    nurlanish quvvati Р
    oʻrt

    250 mVt boʻlgan λ=1,3 mkm toʻlqin uzunligida nur 
    chiqaradi. R2=200 Omli rezistor lazerning VAX chiziqli qismidagi ishchi 
    nuqtani tanlash uchun xizmat qiladi va lazer ta’minot zanjirida qarshilikni 
    cheklovchisi hisoblanadi. ПОМga “Corning 28 SMF” markali bir modali 
    optik tola ulangan. Svetovoddan oʻtib signal ПРОМ ga tushadi (9.4-rasm). 
    ПРОМ quyidagilardan tarkib topgan: 
    — 1 fotodiod yuqori chastotali yuklamasi sxemasi; 
    — 2 fotodiodni oldindan kuchaytirish sxemasi;
    — 3 impulslarni hosil qilish sxemasi
    — 4 TTL formatidagi signal sathini sozlash sxemasi. 


    57
    9.4-rasm. 
    Qabul qiluvchi optik moduli sxemasi
    Yorugʻlik nuri signalini elektr signaliga aylantiruvchi fotodetektor VD1 
    sifatida PD1375 p-i-n fotodiodi ishlatiladi. Fotosiod teskari yoʻnalishda 
    ulangan, chunki bu p-n oʻtishning baryer sigʻimini pasaytiradi. Fotodiodning 
    R1 yuqori Omli yuklamasi oldindan kuchaytirgich orqali chiquvchi 
    kuchlanishga aylantiriluvchi fototokni koʻpaytiradi. R2 va R3 rezistorlar 
    impulsning qisqaligini qayta tiklaydi. 
    KP1533ЛН1 mantiqiy mikrosxemasi fotodioddan keluvchi signalni 
    kuchaytiradi. R4, R5, R6 va R7 rezistorlar chiquvchi impulsning fronti
    kesigi va qisqaligini sozlash uchun xizmat qiladi. ТТЛ formatidagi signal 
    sathini sozlash VD2 diod, R7 va R8 rezistorlar orqali amalga oshiriladi. C1 
    va C2 kondensatorlar yuqori chastota boʻyicha ta’minot manbai zanjirini 
    ochishni amalga oshiradi.

    Download 2,13 Mb.
    1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   31




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish