Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

Download 9,47 Mb. Pdf ko'rish
bet	233/447
Sana	15.07.2024
Hajmi	9,47 Mb.
	#267669

1 ... 229 230 231 232 233 234 235 236 ... 447

Bog'liq
Сборник готовый

Axmadaliyeva Niholaxon
Tashkent Moliya instituti o’qituvchisi Gofurova Kamola
Toshkent Davlat Iqtisodiyot universiteti Moliya fakulteti talabasi
YASHIL INVESTITSIYALARNI RIVOJLANTIRISHDA DAVLAT BYUDJETINING
O’RNI
Bugungi kunda yer yuzida sodir bo’layotgan ekologik o’zgarishlar, jumladan iqlim
o’zgarishlari, tabiiy resurs zahiralarining kamayib borishi, turli xil ekologik stixiyali muammolar, suv
resurslaridan samarali foydalanmaslik, atrof muhitning ifloslanishi hamda o’rmon, qishloq
hududlarning muhofazalanishining sustligi, natijasida ekologik muhit bilan birgalikda rivojlangan va
rivojlanayotgan davlatlarning iqtisodiy hamda ijtimoiy holatiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda.
Mamlakatda iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, rivojlangan davlatlar bilan raqobatbardoshlilik
qobiliyatini oshirish, aholining ijtimoiy-iqtisodiy holatini yaxshilash maqsadida davlat bosh
islohatchi bo’lib, iqtisodiyotda yashil muammolarni bartaraf etish orqali erishish mumkin.
Shu boisdan ham mamlakatimiz Prezidentining “2030 yilgacha О‘zbekiston Respublikasining
“Yashil” iqtisodiyotga о‘tishiga qaratilgan islohotlar samaradorligini oshirish bо‘yicha chora-
tadbirlar tо‘g‘risida”gi PQ-436-son qarori bilan ustuvor yо‘nalishlar sifatida (a) iqlim о‘zgarishiga
moslashish va tabiiy ofatlar xavfini boshqarish masalalarini milliy siyosatga, ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishni rejalashtirishga va byudjet jarayonlariga kiritish hamda (d) soliqlar va davlat
xarajatlarining “yashil” iqtisodiyotga muvofiqligi va ta’siri tо‘g‘risidagi ma’lumotlarni baholash
va oshkor qilish uchun “yashil” byudjet metodologiyasini joriy etish belgilab berildi.
“Yashil” iqtisodiyot dasturini amalga oshirishda tamoyillar mavjud bo’lib, jumladan, yashil
byudjetlashtirish, yashil investitsion loyihalar, yashil bank tizimini va boshqa iqtisodiy sektorlarning
integratsiyalashuviga asosan bajariladi. Iqtisodchi olimlar tomonidan quyidagicha ta’riflar berilgan,
“yashil iqtisodiyotni amalga oshirishda 5 ta tamoyil mavjud bo'lib, birinchisi yashil iqtisodiyotdir
insoniyat uchun farovonlik yaratishi kerak. Ikkinchidan, yashil iqtisodiyot bir avlodda tenglikni
yaratishi kerak davr, shuningdek, keyingi avlod. Uchinchidan, yashil iqtisodiyotni saqlab qolish,
tiklash va sarmoya kiritish kerak tabiiy resurslardan olinadigan faoliyat. To'rtinchidan, yashil
iqtisodiyot barqarorlikni qo'llab quvvatlashi kerak iste'mol va ishlab chiqarish darajasi. Beshinchidan,
yashil iqtisod mas'ullardan yordam olishi kerak, integratsiyalashgan va kuchli institutlar”.
Likastro va Sergi tomonidan shu ta’kidlandiki, mamlakatda yashil iqtisodiyotning
ko’rinishini takomillashtirish maqsadida siyosiy rejalashtirish, investitsiyalar va harakat nuqtai
nazaridan tizimli yondashuv kerak. Yaxshilashda hukumatning to'liq majburiyati byudjetlashtirish
samaradorligi yashil va barqaror davlat byudjetini rag'batlantirishning asosiy shartidir. Atrof-muhitni
muhofazaa qilish endi butun dunyo bo’ylab ustuvor vazifadir: Yashil iqtisodiyot bu tengsizlik va
resurslar tanqisligi hamda ekologik xavflarni kamaytirish jarayonlaridan kelib chiqadi. Shu boisdan,
bu holatda xususiy hamda davlat kapitali yashil investitsiyalarni keng miqyosda qo’llab
quvvatlamog’i zarur. Biroq, past qaytarish tufayli iqtisodiy ishtirokchilar yangi loyihalarni moliyaviy
qo’llab quvvatlashni yetarli darajada ta’minlash xohishini bildirmaydi. Boshqa omil bu siyosiy
barqarorlik va siyosiy irodaning yetishmasligidir.
Xorijiy rivojlangan davlatlar tajribasiga asosan, bugungi kunda iqlim o’zgarishi asosiy
ekologik muammo hisoblanib, ekologik himoya va iqtisodiy muvozanatni saqlashda yashil va past
uglerodli barqaror rivojlanishga erishish kerak. Yashil davlat investitsiyalari issiqxona gazlarini

354
sezilarli darajada kamaytirishi, emissiya, energiya tuzilishini moslashtirishi va iqlimni
barqarorlashtirishda asosiy bo’g’in hisoblanadi.
Jumladan, ohirgi yillarda Buyuk Britaniya davlatida har bir iqtisodiy sektorida yashil
investitsiyalarni rivojlantirishga qaratilgan imkoniyatlar yaratildi. Yillik investitsiyalar past uglerodli
sektorlarda so'nggi besh yil ichida real ko'rinishda ikki baravardan ko'proq oshdi. Birgina 2021 va
2022 yillar davomida yangi investitsiyalar Buyuk Britaniyadiga uglerodni qisqartirish sektorlariga
50 milliard funt sterlinglik miqdorda kiritildi.
Biroq mutahassislar ta’kidlashicha, “yashil loyihalar” ga jalb etilayotgan davlat va xususiy
investitsiyalar nisbati: nisbatda bo’lishi zarur. Xitoyda- esa ichki “yashil loyihalar” ni
moliyalashtirishda 10-15% davlat byudjeti mablag’lari va 85-90% xususiy mablag’lardan
foydalanish qoidasiga amal qilinadi. Shu sababli, “yashil loyihalar” ga xususiy investitsiyalarni jalb
etishdagi risklarni an’anaviy loyihalarni moliyalashtirishda kuzatiladigan risklar darajasiga qadar
kamaytirishni talab etadi. Xususiy investitsiyalarni “yashil loyihalar” ga jalb etishni
rag’batlantirishning turli usul va dastaklari foydalaniladi(1-jadval).

Download 9,47 Mb.

1 ... 229 230 231 232 233 234 235 236 ... 447

Download 9,47 Mb.

Pdf ko'rish