Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

557 
Qabul qilingan qishloq xo’jaligini strategik rivojlantirish aholini oziq-ovqat havfsizligini, qayta 
ishlab chiarish sanoati uchun yetarli darajada mahalliy qishloq xo’jaligi mahsulotlari bilan ta’minlash 
asosida rivojlantirish agrobiznes tadbirkorligida qo’shilgan qiymat zanjirini rivojlanib borishini 
ta’minlashdan iborat.
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish sub’ektlari huquqiy va iqtisodiy jihatdan mustaqil sub’ketlar 
ekanligidan kelib chiqqan holda ularni davlat tomonidan boshqaruvini faqat davlat tomonidan qabul 
qilingan qonunlar va ishlab chiqarilgan normativlar asosida boshqaruvini tashkil etish zarurligini
ko’rsatmoqda. Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini innovatsion tarzda ishlab chiqarish harajatlarini 
tejamkorlik asosida olib borishni tashkil etish zarur. Buning uchun qishloq xo’jaligida ishlab 
chiqarish jarayonini tashkil etish ilm-fan, ta’lim ahborot va maslahat hizmatlariga asoslangan holda 
olib borishni tashkil etish bozor talabi va taklif qonuni asosida olib borishni talab etadi.
Mamlakatimizda oziq-ovqat havfsizligini ta’minlash bo’yicha qishloq xo’jaligini barqaror 
rivojlantirish va ularni samaradorligini ta’minlash bo’yicha qator tashkiliy ishlab chiqarish chora va 
tadbirlarni amalga oshirishni natijasida Globallik indeksi o’sib borishi tufayli 12,1 ko’rsatkichi bilan 
talabga javob beradigan darajaga erishilda. 
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish bo’yicha davlat tomonidan aholini ist’emol 
xavfsizligini ta’minlash mahsulotlarni sifat darajalarini oshirish, innovatsion mahsulot turlarini ishlab 
chiqish bo’yicha davlat siyosati amalga oshirilmoqda. Ammo qishloq xo’jaligini barqaror va iqtisodiy 
jihatdan ishlab chiqarish harajatlarini qoplash va ishlab chiqarish harajatlarini qoplash va ishlab 
chiqarish jarayonini kengaytirilgan asosda takror ishlab chiqarishni olib borishlari uchun yetarli 
darajada foyda olishlarini ta’minlash zarur. Respublikada aholining mehnatga resurslari 2018-2022 
yillare ichida 56,4 foizdan 54,8 foizga kamaygan. Mehnat qilish qobiliyatiga ega bo’lganlat shu davr 
ichida 56,2 foizdan 54,4 foizga kamaygan. Iqtisodiy faol aholi soni o’tgan yildagi ko’rsatgichga 
nisbatan shu davr ichida 21,0 foizdan 90,1 foizga ko’paygan.
Qishloq o’rmon va baliqchilik ishlab chiqarish xo’jaliklarida 3,5 mln.dan ortiq kishi band 
bo’lgan. Umuman davlat mulklariga asoslangan korxonalarda bandlik 18,5 foizni nodavlat 
mulkchiligiga asoslangan korxonalarda mehnat resurslari bandligi 2020 yilda 81,5 foizni tashkil 
etgan. Qishloq xo’jaligi tarmoq ishlab chiqarishida mehnatga yaroqli ishlab chiqarish mehnat 
resurslarini ish bilan ta’minlamasdan qishloq aholisini barqaror va samarali rivojlanib borishini 
ta’minlash ijtimoiy- iqtisodiy va moliyaviy muommo hisoblanadi. Bu muommodan chiqish yo’li 
qishloq xo’jaligida ishlab chiqartishi innovatsion usuli bo’lgan klaster asosida ishlab chiqarishni 
tashkil etishga qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish yo’nalishlarida tashkil etish maqsadga muvofiq deb 
hisoblaymiz. 
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishida 2019-2022 yillar ichida yetishtirilgan va qayta sanat 
asosida ishlab chiqarilgan mahsulot 45,0 foizga qiymat tariqasida ko’paygan. Aholining umumiy 
daromadi shu davr ichid 121,6 foizdan 122,3 foizga ya’ni 0,7 foizga ko’paygan. 
Aholini umumiy its’emoliga bo’lgan harajat 106,1 foizdan 119,6 foizga ko’paygan qishloq 
xo’jaligi ishlab chiqarishida samarali rivojlanib borishini ta’minlash yo’li bu ishlab chiqarish 
jarayonini sof akro-klasteri asosida fermerlar xo’jaliklarini ishlab chiqarish jarayonlarini birlashtirish 
asosida tashkil etish zarur. Klaster asosida ishlab chiqarish ishlab chiqarishning yana bir usulini 
tashkil etish.
Klaster usulida ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish va uni samaradorligi ishlab 
chiqarilayotgan mahsulot hajmini o’sib borishi bilan emas balki ishlab chiqarishni tashkil etish bilan 
bog’liq bo’lgan ishlab chiqarish munosabatlarini muqobil darajasini tashkil etish asosida mehnat 

558 
resurslaridan va tabiiy moddiy resurslaridan va iqtisodiy-ijtimoiy resurslaridan samarali 
foydalanishni ta’minlaydi. Bozor iqtisodiyoti iqtisodiy qonuni bo’lgan talab taklif asosida ishlab 
chiqarishni tashkil etish va harbir mamlakatni ichki va tashqi ist’emol bozorarida raqobat bo’lish 
maqsadida mamlakatlar qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish usullaridan foydalanish ularning asosiy 
maqsadlarini tashkil etadi. Ana shunday innovatsion ishlab chiqarish usuli bu klaster usulida ishlab 
chiqarishni tashkil etadi. Ishlab chiqarish jarayonini klaster asosida tashkil etish ishlab chiqarish 
tarmoq yo’nalishlarida ishlab chiqarish texnika va tehnologiyalarni birlashtirishi oqibatida mahsus 
shahar tariqasida yashashni ta’minlovchi ishchi va xizmatchilar yashash posyolkalarini tashkil 
topishiga olib keladi. Ana shunday shaklda ishlab chiqarish klasteri iqtisodiy kategoriya bo’lib u 
mustaqil tarmoq fermer xo’jaliklarini umumiylashgan ishlab chiqarish vositalaridan samarali va 
tejamkorli asosda foydalanishni bir maqsadi foyda olish va mehnat resurslari mehnatlarini tarmoq 
holatdan bir maqsadga ishlab chiqarishni samarali tashkil etish va mehnatni ijtimoiylashtirish asosida 
tashkil etishdan fermer mulkdorlarini va qishloq xo’jaligi mehnat xodimlarining mehnatlarini bir 
maqsadga foyda olishni va mehnatni motivatsiyalashtirish samaradorligiga ijtimoiy mehnat asosida 
tashkil etishni ta’minlaydi. 

Download 9,47 Mb.