|
“Ta’limda innovativ-kreativ texnologiyalarning qo’llanilishi, neyrolingvistik dasturlashning
Pdf ko'rish
|
| bet | 245/539 | | Sana | 27.06.2024 | | Hajmi | 6,55 Mb. | | #265996 |
Bog'liq Maqola 3 (207-211-bet)“Ta’limda innovativ-kreativ texnologiyalarning qo’llanilishi, neyrolingvistik dasturlashning
amaliy asoslari” mavzusidagi xalqaro konferentsiya 2021-yil, 27-dekabr
270
masalalarni hal qilish, bir qarorga kelish, oqilona ish tutish, voqea-hodisalarni
oldindan koʻra bilish layoqati. Intellekt tarkibiga idrok qilish, xotirlash, fikr
yuritish, soʻzlash va h.k. psixik jarayonlar kiradi. Intellektning rivojlanishi tug'ma
isteʼdod, miya imkoniyatlari, joʻshqin faoliyat, hayotiy tajriba kabi ijtimoiy
omillarga bogʻliq[1].
Amerikalik tadqiqotchi Devid Veksler uchun intellekt "bu shaxsning oqilona
harakat qilish, oqilona fikrlash va hayot sharoitlariga bardosh bera oladigan global
qobiliyatidir"[3].
Intellektni umumlashtirish mumkin emas: har bir inson o‘zining iste'dodi, kuchli
va zaif tomonlariga ega. Masalan, arifmetik hisoblashga no‘noq insonni
boshqalarga nisbattan aqlsiz yoki qobiliyatsiz deb ayta olmaymiz. Arifmetikasi zaif
insonlar, boshqa sohalarda masalan lingvistikada yoki ijtimoiy sohalarda iqtidorli
bo‘lishi mumkin.
Yuqori intellektual salohiyatga ega bo’lish uchun, ko’proq kitob o’qish, uni
mutolaa qilish va aqliy mashqlarni bajarish talab qilinadi. Jismoniy mashqlar
mushaklarni rivojlantirgani kabi, aql mashqlari miyani rivojlantiradi. Muntazzam
aql mashqlarini bajarib borish, miyani chidamliligini oshiradi va fikrlash qobiliyati
yaxshilanadi. Muntazzam mashqlar orqali diqqatni jamlay olish qobiliyati
yaxshilandi.
Intellekt turli xil aqliy qobiliyatlar majmuidir. Masalan, munosabatlar
o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlikni aniqlash va xulosalar chiqarish, muammolarni
mantiqiy fikrlash orqali hal qilish va notanish vaziyatlarda to‘g'ri harakat qilish
qobiliyati.
Dasturlashni o’rgatish davomida ushbu qobiliyatlarni rivojlantirish mumkin.
Dasturlashni o’rgatish davomida lingvistik intellektni rivojlantirish uchun
dasturchi avvalambor lingvistik intellekt mashqlarini bajarib, so’ng uni dasturlashi
kerak bo’ladi.
Lingvistik intellekt mashqlariga quyidagilarni kiritish mumkin:
1.
So’zlarni ma’no jihatidan guruhlarga bo’lish, ularni umumlashtiruvchi
xususiyatni topish, qatordan ortiqcha so’zni aniqlash.
2.
Gaplarni ma’no jihatidan tahlil qilish, ularni chinligini abaholash.
3.
So’zlarning boshlanish va oxirini to’g’ri topa olish
4.
So’zlarni ma’no jihatidan qanday munosabatni ifodalashini (umulashtirish,
butun-bo’lak, oqibat…) topa olish.
5.
Otga mos felni topish.
6.
So’zning sinonim, omonim va antonimini topa olish.
Ushbu topshiriqlarni shakllantirib, dasturlash tili bilan integratsiya qilish mumkin.
|
| |
