|
Jizzax davlat pedagogika universitetiBog'liq ЖДПУ Мактаб менежменти 06 12 22 Анжуман тўплам
JIZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
06.12.2022
va umumta’lim maktabining tashqi tomondan keladigan imkoniyatlari va atrof muhitning
tahdidlarini baholagandan so‘ng, resurs salohiyatini va shunga mos ravishda ehtiyojlarni qondirish
uchun faoliyat istiqbollarini ko‘rib chiqish tavsiya etiladi. Tashqi muhitni o‘rganishning ahamiyati
unga moslashish zarurati bilan izohlanadi. XX asr oxiri - XXI asr boshlarida har jihatdan tez
sur’atlarda o‘sish, subyektlar (umumta’lim maktablari) sonining sezilarli darajada ko‘payishiga,
mehnat bozorida sezilarli darajada tugaydigan resurslar uchun ham, uning iste’molchisi uchun ham
bilim jihatidan raqobatning kuchayishiga olib keldi.
Tashqi muhit - bu umumta’lim maktabidan tashqarida bo‘lgan va uning faoliyati va
rivojlanishining samaradorligiga ta’sir ko‘rsatishga qodir bo‘lgan omillar to‘plamidir. Ushbu
omillar guruhi asosan umumta’lim maktabi rahbariyatining nazorati ostida emasligi odatda qabul
qilinadi. Ularni hisobga olish va ularga moslashish tavsiya etiladi.
Umumta’lim maktablari faoliyatining barcha tashqi muhit omillarini shartli ravishda ikkita
katta guruhga bo‘lish mumkin - umumiy yoki uzoq atrof-muhit omillari va yaqin atrof-muhit
omillari yoki ularni ba’zan, bevosita muhit, ya’ni tashqi muhit omillari deb ham ataymiz.
Umumiy yoki uzoq muhit omillari asosan umumta’lim maktablari faoliyatiga bilvosita ta’sir
qiladi va shartli ravishda bir nechta guruhlarga bo‘linadi.
Siyosiy muhitning ta’sir etuvchi omillari tabiiy ravishda ta’sir etuvchi omillar orasida
birinchi o‘rinni egallaydi, chunki aynan siyosat jamiyat hayoti va faoliyatining barcha jabhalariga
hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, siyosatchilar tashabbusi harbiy xizmatchilar uchun OTM
ga kirishda sezilarli darajada imtiyozning berilishi yoki kadrlar yetishmovchiligi bo‘yicha
maqsadli mahalliy talabnomalarning kiritilishi subʼyektning oldingi OTM tayyorgarlik rejasi
oldingi davrdagi barcha rejaviy maqsadlarini bir zumda yoʻq qilishi va uni ko‘zlangan yo‘lidan
adashtirishi mumkin. Tashqi faoliyatning ayrim subyektlariga nisbatan sanksiyalarning
qo‘llanilishi, davlatlar o‘rtasidagi diplomatik munosabatlarning uzilishi va siyosatchilarning
boshqa harakatlari ham ta’lim bo‘yicha almashuv dasturlarining harakatiga katta zarar keltirishi
mumkin. Tabiiyki, bu jihatlar birinchi navbatda xalqaro munosabatlar darajasiga ta’sir qiladi.
Biroq, ichki siyosiy hayotda zamonaviy munosabatlarning har bir ishtirokchisi tomonidan bashorat
qilinishi va doimiy ravishda nazorat qilinishi kerak bo‘lgan harakatlarham borki bular masalan,
hukumatning ta’lim va tarbiya siyosatidagi o‘zgarishlar, qonunchilik me’yorlari va boshqa ko‘plab
hukumat tashabbuslari shular jumlasidandir. Ushbu omillarning umumta’lim maktablari
faoliyatiga ta’siri nisbiydir va ularni tahlil qilish jarayonida tahlilchining tajribasi va sezgisiga
tayanish kerak.
Umumiy ta’sir omillari siyosiy muhitning ta’sir etuvchi omillari bilan chambarchas bog‘liq
bo‘lib, ularga nisbatan bo‘ysunuvchi pozitsiyani egallaydi, lekin ular ba’zi daqiqalarda siyosiy
muhitga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi [1].
Bu qarama-qarshilikning sababi shundaki, mamlakatdagi umumiy hayotning mazmuni
hokimiyat organlarining harakatlariga bog‘liq. Qonun hujjatlarini, ta’limga oid siyosatini qabul
qilish orqali hokimiyat subyekti mazkur sohaga ta’sir qiladi va uning rivojlanish yo‘nalishini
belgilaydi. Biroq, umumiy hayotdagi noqulay tendentsiyalar, inqiroz hodisalarining kuchayishi va
boshqa salbiy jarayonlar hukumatni iqtisodiy siyosatini tubdan qayta ko‘rib chiqishga majbur
qilishi va ba’zi hollarda hokimiyat subyektining o‘zini o‘zgartirishga olib kelishi mumkin. E’tibor
bering, umumiy ta’sir omillari umumta’lim maktablari faoliyatiga o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi va
ba’zi hollarda bu ta’sir raqamli ko‘rsatkichlarda ifodalanadi. Masalan, mamlakatdagi OTM ga
qabul qilish sikli va uning o‘sishi yoki pasayishi istiqbollari kabi ko‘rsatkichlarda ifodalangan
umumiy rivojlanish tendentsiyalarini bashorat qilish tahlilchilarga umumta’lim maktablarining
potentsial imkoniyatlari ko‘lamining ko‘payishi yoki kamayishini baholashga imkon beradi va
shunga mos ravishda salohiyatli, iqtidorli o‘quvchilarning ko‘payishi yoki kamayishi, yoki
almashuv dasturlari nuqtai nazaridan kelajakda nimalar kutayotganini baholash uchun manba
hozirlaydi, shuningdek, aholi bandligi va mehnat bozorining holati ish beruvchilarga kelayotgan
o‘qituvchilar bilan munosabatlarni to‘g‘ri qurish imkonini beradi va hokazo.
|
| |
