|
JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONSBog'liq 28-18-PB (1) Axborot xati konf. ADU, Mayers- Briggs qo\'shimcha, 36-qo\'shma qaror, 27.04.2022, Oila tushunchasi, uning turlari va shakillari, fHy1I56Pj1m1Sqci4f9q3e28B9S0AiBM, dars ishlanma, 11-21-ALGORITMIK TILLAR VA DASTURLASH, Мустақил ишни ташкиллаштириш, Иқтибослик учун, Документ Microsoft Word, Calendar plan-RAQAMLI VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI (2), статья, Исмаилова Н С , Шагазатов У У Жахон иқтисодиёти ва халқаро (1), A5JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
WSRJournal.com
Volume – 5_ Issue-4_May_2022
154
qaratilgandir. Shuningdek, u biluvchi ong dunyoni maxsus kategoriyalar,
tushunchalar orqali qabul qiladi va bizning tasavvurimizni tartibga soladi. Deydi va
shu asosda u o`zining “Dunyo bu mening tasavvurimdir”, degan g`oyasini
asoslashga harakat qildi. Lekin bundan Shopengauer ruhiy olamdan boshqa olamni
tan olmaydi, degan fikr kelib chiqmasligi kerak.
Zero, bilish jarayonida tug`ilgan dunyo, Shopengauer fikricha, haqiqiy dunyodan
farq qiladi.
Shuning uchun ham birinchi hodisa, tasavvur sifatida, ikkinchisini undan
ajratilgan, reallik dunyosi, iroda dunyosi, deb oladi. Birinchisida sababiyat
hukmronlik qiladi, makon va zamonda mavjud bo`lgan hamma narsa unga
bo`ysundirilgan. Ikkinchisi makon va zamondan tashqarida. U hech qanday chegara
bilan cheklanmagan, shakllanmagan, bepoyondir. Shopengauer fikricha, dunyo
iroda orqali harakat qiladi va unda uchraydigan to`siqlar bunga begonadir.
Iroda, uningcha, obyektiv reallikdir. Dunyoda tasavvur sifatida sababiyat
hukmronlik qiladi. Bir hodisa boshqa bir hodisa natijasida kelib chiqadi. Ikkinchi
dunyo esa, ya`ni iroda to`g`risidagi dunyo makon va zamondan tashqarida hech
qanday sabab orqali bog`lanmagan cheksizdir. Ana shu dunyoni ikkiga ajratish
falsafaning vazifasidir deya ta`kidlaydi.
Iroda orqali inson yuksalib, ichki sobit tuyg`ulari mukammallashib, hayotdagi
mo`ljallari rang-baranglashib boradi. Shularni nazarda tutib, ba`zi olimlar irodani
ma`naviyatning tarkibiy tuzilmasiga kiritadi.
Irodasiz ma`naviyat yuzaga chiqmaydi. Chunki iroda insonning erkin tanlash
asosida harakat qilishidir, ya`ni uning yaratuvchiligidir. Iroda insonni olamga,
tevarak-muhitga, vaziyatga nisbatan faol bo`lishini, tegishli qaror qabul qilishini va
uning asosida zarur ishni amalga oshirishni bildiradi. Iroda ong va tafakkur kabi
faqat insonga xosdir. Hayvonlarda iroda yo`q, iroda bo`lmaydi. Chunki ular o`z
oldiga maqsad qo`yib, unga erishish vosita va yo`llarini tanlay olmaydi. Faqat
instenkt asosida harakat qiladi. Iroda yaratuvchi kuch sifatida ma`naviyatning uzviy
qismidir. Faqat u ma`naviyatning boshqa tarkibiy qismlaridan ancha farq qiladi.
Ma`naviyat iroda uchun ratsionalizm qatorida irratsionalizm ong ostiga taalluqli va
|
| |
