JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
WSRJournal.com
Volume – 5_ Issue-4_May_2022
153
IRODA – MA`NAVIYATNING ICHKI TUZILMASI SIFATIDA
Jabborov Elbek
O`zbekiston Respublikasi IIV Qashqadaryo akademik litseyi o`qituvchisi
Annotatsiya: ushbu maqola irodaning ma`naviyatning tarkibiy qismi ekanligi
haqida so`z yuritilgan
Kalit so`zlar: iroda, ma`naviyat, falsafa
Olimlar ma`naviyatning tuzilmasi haqida so`z
yuritganda uning insonning
ichki ruhiy va aqliy intelektual dunyosi ekanligi bilan bir qatorda yaratuvchilik va
ijodkorlik qobiliyatini ham alohida ajratib ko`rsatadi. Insonning xulq-atvori,
mehnati, yaratuvchiligi, ijodkorligi – bular hammasi
uning irodasining yuzaga
chiqishi bilan bog`liq. Iroda insonning amalga oshirajak ishlarini yuzaga chiqishida
unga yordam beruvchi kuch sifatida namoyon bo`ladi. Falsafa tarixida irodaga
nisbatan bir-birini mutlaqo inkor qiluvchi qarama-qarshi yondashuvlar,
fikrlar va
xulosalar
ko`p
bildirilgan.
Iroda
falsafasi
asosan
nemis
faylasufi
A.Shopengauer(1788-1860) ijodida namoyon bo`ladi. Faylasuf fikricha borliqning
asosida iroda turadi. Uningcha iroda yagona ichki manbadir. U har bir ongning
bevosita o`zidan kelib chiqadi. Iroda tushunchasi ana
shu ongdan kelib chiqqan
holda mohiyat sifatida butun dunyoga tarqaladi. Inson va olam mohiyati ham
irodaga bog`liq. Iroda aqlga bog`liq emas. Ba`zi hollarda iroda aqldan ustun keladi.
Inson jahli chiqqanida, g`azablanganida va turli
strez holatlarida amalga
oshirmoqchi bo`lgan ishini o`ylab o`ttirmasdan tezda yuzaga chiqarishga harakat
qiladi. Bunday holatlarda har bir inson qiladigan ishining kelajakdagi oqibatlarini
oldindan ko`ra olmaydi, hattoki bu haqda o`ylab ham o`ttirmaydi.
Shuning uchun
ham iroda - bu kuch-qudratdir. Shopengauer dunyoni ikkiga ajratish kerakligini
ta`kidlaydi, ya`ni dunyo o`zida, mening hissiyotlarimga bog`liq bo`lmagan va
mening tasavvurimda bo`ladigan hodisalar dunyosi. Uning fikricha, bizning bilish
faoliyatimiz dunyoning o`ziga qaratilmagan,
balki bu dunyo hodisalariga
