Kafansiz ko'milganlar: avtobiografik roman / Shukrullo




Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/75
Sana21.12.2023
Hajmi1,31 Mb.
#126047
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   75
Bog'liq
SHUKRULLJ Kafansiz ko'milganlar.2020

«Kafansiz ko'milganlar» 
23 
universiteti dotsenti, iqtisod fanlari nomzodi, Ortiqov 
Abdullalar edi). 
Qo'shoq aka bolalarining ochlikdan nolishiga chi-
dayolmay, arpazordan yarim kilocha arpani bolalari 
uchun olib kelayotganda qorovul ushlab qamab qo^adi. 
Sud qilinib o'n yil qamoqqa hukm qilinadi. O'n 
yil-a! O'n yil emas, o'zi bu ochlikdan hali omon qoladi-
mi, yo'qmi, Xudo biladi. Bundan tashqari, ochlikdan 
shishish darajasiga yetgan bu uch bola otadan keyin 
ko'chada qoladigan bo'ldi. Otam o'zbeklarning ichida 
rus tilida yozish va gaplashishni biladigan odam bo'l-
gani uchun turli joylarga ariza yozib, Qo'shoq akani 
jazodan qutqarib qoladilar. 
(Bir oilaning boshidan kechgan bu dahshatli 
voqealarni qamoqda xayoldan o'tkazib, shuncha xo'r-
lik, shuncha ochlikni boshidan kechirgan bu avlod 
voyaga yetganda hayotdan rozi bo'larmikan? Bevaqt 
ochlikdan halok bo'lgan ota-onalar, go'daklikda dun-
yodan ko'z yumgan aziz jigarlarining alami unutilar-
mikan, deb o'ylardim.) 
1935 - 1936-yillar to'yib non yeydigan zamon bo'l-
di, deb xotinim hikoyasini davom ettirdi. 
Ocharchiliklar ortda qolib og'zimiz endi oshga tek-
kanda, nasib etgan bu quvonchlar ham uzoqqa bor-
madi. 1937-yilda vahimali gaplar tarqala boshladi. Bu 
vahimali mish-mishlar tez orada rostga aylanib, qu-
loqlar ichidan endi xalq dushmanini izlash boshlan-
di. Quloqlar oilasidagi ilmli, ma Vifatli kishilar, bizning 
yaxshi o'qituvchilarimizdan Amirillaxon aka va u ki-
shining ukasi Hamidxon akani xalq dushmani deb bir 
kechada olib ketdilar. Qayerga, nima uchun olib ket-
ganligi haqida hech xabar bo'lmadi. Amirillaxon aka-
ning besh bolasi bolib, hammasi yosh edi. Xotinlari 
nimjon, ishga yaroqsiz. 70 yoshli onalari vafot etdilar. 
Otam ham doim xavfda yurar edilar. Kechalari qora 
mashina qishloqda paydo bo'lar, yana kimnidir olib 
ketar edi. Qama-qama 1940-yillargacha davom etdi. 


1941-yili boshlangan urush, ayniqsa bizlar uchun 
og'ir bo'ldi. Urush boshlanishi bilan quloq bo'lgan er-
kaklar, shu jumladan, otamni Akmolinskka ishchi 
batalonga olib ketishdi. Bu vaqtda akam bilan men 
Toshkentda bo'lib, Ukrainada tug'ilgan singlim onam 
bilan nemislar qurshovida qolishdi. Bir necha yil 
otamdan darak bo'lmadi. 
1944-yil Dnepr nemislardan ozod qilingach, onam va 
singlim bilan evakuatsiya qilinib, kuzda Toshkentga ke-
lishdi. Ikki oy og'ir ahvolda yol yurdik. Onam oyoqlarini 
sovuqqa oldirgan bo'lib, shu kasal bilan vafot etdilar. 
Otam bolsa Qo'shoq aka Ortiqov bilan Akmolinskka 
ketgancha ochlik va ishning og'irligidan vafot etganlar... 
Bu sho'ring qurg'urlarning gunohlari nima edi? 
Xotinim sho'rlikka tug'ilganidan beri boshiga 
tushgan azob-uqubatlar yetmagandek, endi mendan 
ayrilish azobi, ikki bolani boqib o'stirish mashaqqati 
qolganmidi? Dahshatli bu o'ylarimni qamoq nazorat-
chisining yuklaringni ko'tar, qani chiq, degan buy-
rug'i buzib yubordi. 
Tergovchining, sen hayotimizdan noligansan, menga 
qayg'uli she'rlar yoqadi degansan, deb qo^gan aybno-
masiga javoban bu gaplarim haqmi, tuhmatmi, men-
dan emas, yigirmanchi yillarning oxirida begunoh qu-
loq qilinib, o'z yurtidan judo bo'lgan, xazondek to'zib, 
1932 - 1933-yillarda ochlikdan ko'chalarda shishib 
olganlardan so'ra! Yo'q, faqat bulardan emas, 1937-yil-
larda qatl etilgan minglab, millionlarning faryod urgan 
ruhlaridan, tirikyetim qolgan farzandlaridan so'ra, ular 
rozimikan? - degim kelardi. Ammo aytib bo'larmidi? 
Bordi-yu bu gaplarimga ishonmasang, bunday 
azob-uqubatlar, nohaqliklarni o'z boshidan kechir-
gan xotinimdan so'ra, degudek bo'lsang - o'sha kuni 
xotiningni ham xalq dushmani deb yoningga olib ke-
lishlari muqarrar edi. 


«Kafansiz ko'milganlar» 25 
Bunday gaplarni aytish tergovchining ko'nglidagi 
ishni qilish bo'lardi. O'sha kuniyoq qo'ygan butun 
ayblarimizga o'zi iqror bo'ldi, deb tergovni tugatadi. 
Sudga oshiradi. U esa muddatidan ilgari tergovni tu-
gatgani, mahorati uchun yana bir yuksak darajaga 
ham ega bo'ladi. 
Yukimni ko'tarib qamoqxona hovlisida kutib tur-
gan «Cherniy voron» mashinasiga chiqdim. Endi qa-
yerga olib borishmoqchi? Xayollarim qaror topguncha 
ham bo'lmay, mashina ikki-uch daqiqali masofani 
bosmasdan to'xtab, yana qandaydir temir darvoza-
ning ko'ngilsiz sharaqlab ochilib-yopilishi eshitildi. 
Yuklarimni orqalab, mashinadan tushdim. Miltiq 
tutgan nazoratchining qo'lingni orqaga qil, to'xta, at-
rofga qarama, bu yoqqa yur, degan buyrug'i ostida 
yerto'laga tushdim. Bu yertola ikki yog'i temir eshik-
lardan iborat uzundan-uzoq qamoqxona edi. Meni 
bir xonaga kirgizishdi. 
Tavba, inson tabiati shu qadar ajoyibki, kameraga 
kirib, unda o'tirgan bir-ikki mahbusga ko'zim tushi-
shi bilan, qamoq azoblari bir dam unutilib, ko'nglim-
da kutilmagan qandaydir ravshanlik paydo bo'ldi. 
Bu yolg'izxonadan chiqib odamlar bilan uchrashga-
nimdanmi, yoki qorong'i tor xonadan kengroq xona-
ga o'tganimdanmi, bilmadim, shu zahoti xayolimdan 
ozodlik vaqtimda eshitganim kulgili bir rivoyat o'tdi. 

Download 1,31 Mb.
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   75




Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Kafansiz ko'milganlar: avtobiografik roman / Shukrullo

Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish