Tangrining qahri
Bugun meni shunday bir xonaga kirgizishdiki, Xu-
doning oldida nima gunoh qilgan ekanman, bilmadim,
kameraga emas, xuddi do'zaxga kirib qoldim deb
ladim. Bu kamera boshqalarga nisbatan bir muncha
keng bolishiga qaramasdan, kirish bilan shunday
bir qolansa hidga to'g'ri keldimki, dimoglarni yorib
yuborgudek bo'ldi. Chidab turib bolmasdi. Xuddi it,
mushukning o'ligining ichiga kirib qolgandek boldim.
Kameralarning maxorka tutuni, qirq daraja issiqdan
chiqqan odamlarning teri, bir burchakdagi hojat qili-
nadigan tuvakning aralash sassig'iga o'rgangan odam
ham bunga o'qchimay chidashi qiyin edi.
Kameradagi sementga qoqilgan ikki-uch temir ka-
rovatlar bo'sh bolib, bir burchakdagisida kimdir orqa
o'girgancha, qimirlamay yotardi, oyoq tomonida mis
tuvak (parash) turardi. Ko'rpa-yostig'imni karavotga
tashlagancha, yozish ham ko'nglimga sig'may, xayolga
tolgancha otirdim. Sassiqdan o'qchiq kelardi. Qayerga
qochasan! Nima iloj! Balki meni jazolash uchun shu
kameraga kirgizishganmi? Inson nimalarga ko'nik-
maydi, nimalarga bardosh bermaydi! Tutqunlik!
Bu yotgan odam kim? Kameraning bu sassig'iga
qanday bardosh qilib yotibdi. Nega indamaydi? Qa-
moq odaticha, kameraga biror yangi mahbus kirgu-
dek bo'lsa, tashqaridan biror xabar aytarmikan, bi-
ror dardkash topildi degandek umid bilan qaralardi.
Bu odamdan sado chiqmasdi. Tirik, o'likligini bilish
uchun tepasiga bordim. Yo tavba, butun sassiq shu
odamdan kelardi. Ko'zini yumgancha o'zicha nima-
larnidir pichirlardi. 70 - 75 yoshlar chamasidagi bu
odam o'girilib menga qaradi-yu bir og'iz gap aytmas-
dan ko'zim yana yurnib oldi. Bir oz jimlikdan keyin,
yig'i aralash o'zicha nola boshladi:
52
Shukrullo
Xudoyo ohu - vovaylo,
O'zimdan bo'lmadim ogoh!
Karomat qilmasang, Alloh,
Oro yo'llarda qolg'onmati!..
U buni qandaydir ohang bilan aytardi.
Menga aytgan birinchi gapi: - Sen kimsan? - degani
bo'ldi. Kimligimni aytdim. Eshitdi-yu, go*yo men unga
davo bo'ladigandek yolg'iz yotib yig'ilib qolgan hasrat-
larini bir olam ko'z yoshlari bilan ayta boshladi:
- Bir oyog'im go'rda, bir oyog'im to'rda, yetmish-
dan oshgan vaqtimda qayoqdan men dushman bo'lib
qoldim! Oliklarim qayerda qolib ketadi endi. O'zim
savodsiz bir ko'knori, giyohvand odam bo'lsam, bu
ahvolda ajalimdan oldinroq, sud qilmaslaridanoq
o'lib ketaman-ku! Oyoqlarim turishga yaramaydi.
Turg'azishga yordamlash, peshonam sho'r ekan.
Qaysi gunohimga Xudo bu kunga soldi! Tuvakka o'ti-
rishimga yordamlash, nima chora, ichim buzilgan...
Bu ahvolda erta-indin o'lib qolaman.
Haqiqatan ham oyoqlarining tizzalari shishib ket-
gan, qo'ltiqtayoqsiz yurishi qiyin edi.
Men uni turishiga yordamlashdim, uning butun
vujudidan sassiq kelardi. Tuvakka o'tqazdim. O'zini
o'zi eplolmasdi, uni tozalashga yordamlashdim. Meni
duo qilib, o'z holidan o'zi Xudoga nola qilardi. Gunoh-
lariga kechirim so'rardi. Men esa uning bu nolalarini
tinglab, bu ko'rgulik, bu xo'rliklar mening qaysi gu-
noh, qay shaddodliklarimga bo'ldi, balki gunohlarim-
ni yengillashtirish uchun meni buning oldiga kiritdi-
mi deb oVlardim. Shu xayollar ko'nglimdan o'tarkan,
kameraning kishini o'qchitib, ko'ngilni behuzur qi-
luvchi badbin bo'ylari ham dimog'imdan ko'tarilgan-
dek, bu begona xuddi awaldan qadrdondek, undan
jirkanish o'rnini qalbimda uyg'ongan qandaydir achi-
nish, savob degan his egallay boshladi.
53
Savob?.. Bu nima?
Bizning eng katta gunohimiz savobni unutganimiz
craasmi!
Savob nima! Savobni bilmagan odam xolisanil-
lo birovning yukini yengillashtirishga ham hissa
qo'shadimi? Savob bu - insonga mehribonlik hissidan
tug'ilgan, yaxshilikka yaxshilik qaytishiga ishonish
e'tiqodi emasmi? Savobga ishonish kishini gunohdan,
shafqatsizlikdan qaytarmaydimi? Insonni insofga kel-
tiradigan narsa, balki shu savobga ishonishmikan!
Men bu mo'ysafidni suyab joyiga o'tqazdim. U
shunday bir ruhiy holatda ediki, men kimman, nima
qilib bu yerga keldim, hatto buni so'rash ham uni qi-
ziqtirgani yo'q. Uning xayolida nimalar kezardi?
Lekin bu odam menga tanish, qayerdadir ko'rgan-
man. Eslashga ham, so'rashga ham ulgurmay o'zi
gap boshlab qoldi:
- Bolam, senga rahmat, meni bu ahvolimga chi-
dashing qiyin, nima chora, Xudo qildi! Bu ahvoldan
qutulib, o'lmasligim uchun bitta chora bor. Sendan
iltimos, men o'rischa gaplasholmayman, boshliqla-
rini chaqirib tushuntir, tintuv vaqtida olib qo*ygan
ko'knorimni qaytarib berishsin, bo'lmasa ich keti-
shini to'xtatish qiyin. Bu ichketar ko'knorini yema-
ganimdan. Bu ahvolda ikki-uch kun ichida holdan
toyib, shisha boshlayman, shish boshlandimi, bu
endi o'lim degan so'z. Shu yerda oliklarim qolib ket-
masin, nachalnigiga tayinla, ko'knorimng hamma-
sini qo'limga bermasalar ham, awaliga yetti ichim,
uni ertasiga yana kamroq, asta-sekin, kundan kun-
ga me'yorini kamaytira borib, shu yo'l bilan bir hafta
ichida ko'knori ichishdan qutulishim mumkin. Bu
sharoitda tashlamay ilojim yo'q.
Men uning iltimosini qamoq boshliqlariga ayt-
dim. Bilmadim, qamoq boshliqlari insofga kelibmi,
yoki sud qilinguncha o'lib qolmasin degan oy bilan-
|
