Kafansiz ko'milganlar: avtobiografik roman / Shukrullo

110 Shukrullo 
ehtimolga qarshi olganim ko'rpa-yostiqni orqalab, 
tug'ilgan yurtim, bola-chaqam, qarindosh-uruglar 
bilan qayta ko'rishish nasib etarmikan, degan oy 
og'ushida mahbuslarni lagerlarga taqsim qiladigan 
joyga olib kelganlarini bilmay qolibman. 
Shu yerdan jinoiy moddasiga qarab birovni lager-
ga, qamoqqa hukm qilinganlarni esa qamoqqa butun 
mamlakat b o y lab tarqatiladi. Bu yer vaqtli qo'nalg'a 
hisoblanib, molxonadek katta bir xonaga yuzga yaqin 
o'g'ri bormi, odam o'ldirgan kallakesar, firibgar, din-
dorlar bormi, zich qilib joylashtirilgan edi. 
Men bu yerga qadam qoydim u menga mutlaqo 
begona, afti-angori, usti-boshlari butunlay boshqa, 
ko'zlari bejo odamlarga ko'zim tushishi bilan hay-
ratimdan yelkamdagi ko'rpa-yostiq, ozmi-ko'pmi so-
lingan qopimni yerga qoyib, qayerga joylashishimni 
oyiab, o'zimga kelgunimcha ham bo'lmay, «meni yo-
nimga kel», deb har biri o'z yoniga tortuvchi mehri-
bonlar paydo bo'lib qoldi. Albatta, bu mehribonlikdan 
emas, qopimdagi narsalar, nasibangga sherik bo'lish 
uchun edi. Bular o'g'rilar edi. Bularning ko'pchiligi 
yangi kelganlarning durustroq kiyim-kechak, pul-
mi, yeydigan, ichadigan narsalari bormi, talab kun 
kechiruvchilar, qamoqda umr o'tkazganlar edi. Bu-
larning bir to'dasi bir burchakda bir-biri bilan so'ki-
nishib qarta tashlashar, xonaning bir burchagida 
nazoratchi kelib qolishidan hadiksirab ko'zi olazarak 
o'g'ri bolalar kayf qilish uchun kichkina kastryulka-
dagi suvga bir pachka choy solib, yoqadigan narsa 
bo'lmagani uchun kepkalarining jiyagidagi qog'ozlar-
gachayoqib «chipir» qilardi. Kimdir chalqanchayotib, 
boshini qo'llariga qoygancha xayolga cho'mgandi. 
Albatta, oldin qamoq ko'rmay, bu yerga endi kelib 
qolgan odam o'zini butunlay boshqa dunyoga, qaroq-
chilar orasiga, do'zaxga tushib qolgandek his qiladi. 
Chunki bu yerdagi odamlarning basharasida bola-

«Kafansiz ko'milganlarn _ 111 
ihaqa, oiladan ayrilib, erkinlikdan mahrum bo'ldim, 
degan afsus-armondan nishon ham yo'q edi. Bular 
uchun ozodlikdan mahrum bo'lib qamoqqa tushish, 
goyo bir shahardan ikkinchi shahargayoki bir uydan 
ikkinchi hovliga o'tgandek gap. Ozodlikda ular meh-
nat qilmay, kishilarni talab qanday kun kechirgan 
bo'lsalar bu yerda ham, lagerlarda ham o'zgalarning 
uyidan kelgan narsalarini talash, o'g'irlash, qarta-
dan orttirgani hisobiga yashardi. O'z nafslari uchun 
bir-birini g'ajish, o'ldirish bu yerdagilar uchun odatiy 
holat, yashash qonuni edi. 
Nahotki, mening yigirma besh yillik umrim endi 
shular bilan o'tsa?! 
Yigirma besh yil ichida kim bor, kim yo'q, zamon u 
zaminda ne-ne o'zgarishlar bo'ladi, bundan qat'i na-
zar, endigi umrim qayerlarda, qanday kechishini o y -
larkanman, jiyanim Badriddinning 1937-yilda xalq 
dushmani bo'lib qamalgan otasi Shukur Kolonov va 
o'zlarining hayoti va azoblari haqida qanday maq-
sadda yozib q o y g a n xotirasi xayolimga quyilib kela 
boshlardi. Bular bir-biridan dahshatli, bir-biridan 
fojialiroq edi. Bu insonning naqadar xo'rligi, uning 
bardoshi metinligining ham timsoli edi. 

Download 1,31 Mb.