294
HTML faylning URLi www.someSchool.edu/ someDepartment/home.index
bo’lsin. Klient va server o’rtasida almashish jarayoni quyidagi qadamlardan iborat
bo’ladi:
1.
HTTP-klient www.someSchool.edu server bilan 80 nomerli port orqali TCP-
ulanishni initsializatsiyalaydi.
2.
HTTP-klient birinchi qadamda o’rnatilgan TCP-ulanish bilan ajratilgan,
so’ng so’rov bazaviy HTML-fayl someDepartment/home.index ga yo’ldan
foydalanadi.
3.
HTTP-server belgilangan ulanish bilan biriktirilgan soket orqali so’rov
qabul qiladi, ob’yektni o’chiradi someDepartment/home.index, ob’yektni
ulovchi
javobini shakllantiradi va uni klienetga soket orqali jo’natadi.
4.
HTTP-server TCP-ulanishni yopadi (ulanishni yakuniy ajratish shundan
keyin amalga oshadi, qachonki server ob’yektni samarali uzatish amalga
oshganligi haqida axborotni olsa).
5.
HTTP-klient server javobini qabul qiladi. TCP-ulanish tugullanadi.
Klient
yetkazilgan ob’yekt bazaviy HTML-fayl hisoblanganligi belgilangan xabarlarni
qayta ishlaydi. Klient faylni yopadi, uni qayta ishlaydi va 10 ob’yektga (JPEG-
faylov) murojaat ajratadi.
6.
1-4 qadamlar har bir 10 ob’yekt uchun takrorlanadi.
Web-sahifalar qabul qilingach brauzer uni ekranda aks ettiradi. Turli
brauzerlar bir va o’sha web-sahifalarni turlicha interpretatsiyalashi mumkin. HTTP
protokoli web-sahifalarni vizuallashtirish usuli bilan hech qanday bog’lanmagan.
RFC 1945 va RFC 2616 hujjatlarda berilgan spesifikatsiyalar
klient va server
o’rtasida faqatgina axborot almashish usulini yoritadi.
Enda klient tomonidan web-sahifani so’rash vaqtidan uni uzatish tugaguncha
o’tgan vaqt intervali kattaligini baholaymiz. Bu yerda biz vaqt aylanishi (Round-
Trip Time, RTT) tushunchasidan foydalanamiz, ya’ni bu kichik uzunlikli
paketlarni klientdan serverga va teskari uzatish uchun talab etiladigan vaqtdir.
Vaqt aylanishi o’zida tarqalish kechikishi, kutishva
qayta ishlashlarni namoyon
295
etadi. Foydalanuvchi gipermurojaatni kursor bilan bosganda nima ro’y berishini
ko’rib chiqamiz. 25.2-rasmda berilganidek, brauzer web-server bilan TCP-
ulanishni ko’rsatadi, bu uchtalik «qo’l siqish» dan keyin o’rnatiladi:
klient
serverga katta bo’lmagan TCP-segmentni jo’natadi, server o’xshash segment bilan
javob beradi va yakunda, klient serverga yana bir segment – tasdiqlanishni
jo’natadi. Segment bir martalik almashinuvi uchun vaqt aylanishiga teng vaqt talab
etadi. Oxirgi segment bilan birga klient serverga o’zining so’rovini jo’natadi. Bu
o’zaro ta’sirlashuv fragmanti vaqt aylanishida kechikishni chaqiradi. Shu tarzda,
yig’inda javob vaqti ikkilangan vaqt aylanishidan va bazaviy HTML-faylni uzatish
vaqtidan yig’iladi.
25.2-rasm.HTML-fayl so’roviga javob vaqtini baholash.
