Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

290 
6. FTP protokoli qanday maqsadlarda qo‘llaniladi va u bo‘yicha fayllar 
qanday uzatiladi? 
7. HTTP va FTP protokollarining qanday umumiylik jihatlari mavjud? 
8. Elektron pochta xizmatining vazifasini ayting. 
9. SMTP protokolining vazifalariga nimalar kiradi? 
10. SMTP va HTTP protokollarini o’zaro taqqosllang: farqli va umimiy 
tavsiflarini keltiring. 
11. Elektron pochta xabarlarining formatlari to’g’risida nimalarni bilasiz? 
12. MIME xabarlarining formatlari. 
13. POP3 protokolining vazifasi nima? 
14. IMAP protokolining vazifasi va uning tuzilishi. 
15. Web-interfeysli elektron pochtani izohlang. 
11-BO’LIM. INTERNET XIZMATLARI, TASNIFI, ASOSIY TAVSIFLARI. 
ONLAYN, CHAT, QIDIRUV, KONFERENS ALOQA, USENET 
XIZMATLARI 
 
22-bob. WORLD WIDE WEB (WWW) XIZMATI – YAGONA AXBOROT 
MUHITIDA TARMOQ RESURSLARINING GIPERMATNLI TIZIMI 
INTEGRATSIYASI 
 

291 
22.1. HTTP haqida tushuncha 
 
Web «yuragi» da gipertekstni uzatish protokoli (HTTP) hisoblanadi. U 
amaliy sath protokoli bo’lib, HTTP haqidagi tushunchani RFC 1945 va RFC 2616 
da topish mumkin. HTTP protokoli ikki dastur yordamida amalga oshiriladi: klient 
va server. Ular turli oxirgi stansiyalar joylashib, HTTP-xabarlari bilan 
almashinadi.
Klient va serverni o’zaro ta’sirlashish g’oyasini 25.1-rasmdan tushunish 
mumkin. Qachon foydalanuvchi web-sahifani so’rasa (masalan, giper murojatga 
kursor bilan bosilsa), brauzer HTTP-serverga web-sahifalarning tashkil 
topuvchilari – ob’yektlar so’rovini jo’natadi. Server so’rovni qabul qiladi va talab 
etiladigan ob’yektlardan tarkib topuvchi xabarlarni jo’natadi. 
Klient so’rovlarni o’zining soket interfeyslari orqali javoblarni qabul qiladi, 
server esa so’rovlarni qabul qilish va ularni bajarish uchun soket interfeysini 
ishlatadi. web-so’rov klient soketini aniqlagandan so’ng shu zahoti u TCP 
protokoli «qo’li»da bo’ladi. TCP protokolining vazifalaridan biri – ma’lumotlarni 
ishonchli uzatishni ta’minlashdir. Bu shuni anglatadiki, har bir so’rov klient 
tomonidan uzatiladigan va serverning har bir javobi jo’natilganda aniq mos 
keluvchi ko’rinishga yetkaziladi. Bu yerda ko’p sathli kommunikatsion model 
afzalliklaridan biri namoyon bo’ladi: HTTP protokoliga uzatish ishonchliligini 
nazorat qilish va buzilishlarda paketlarni qayta uzatishni ta’minlash kerak emas. 

292 
25.1-rasm. HTTP so’rov va javoblarini uzatish. 
Belgilab o’tish kerakki, klientlarga xizmat ko’rsatish tugagach, server ular 
haqida hech qanday axborot saqlamaydi. Agar, masalan, qandaydir klient o’sha 
resursni ketma-ket 2 marta so’rov bersa, server takrorlovchi so’rov haqida klientni 
hech qanday ogohlantirmay uni bajaradi. HTTP protokoli ulanish holatini eslab 
qolmaydigan protokol (stateless protocol) hisoblanadi. 

Download 11,41 Mb.