Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

127 
11.3. Ko‘p darajali tuzilma 
 
Ko‘p darajali tuzilma katta va murakkab tizimning elementlarini batafsil 
baholashga imkon beradi. Ko‘p darajali tuzilmadan foydalanish orqali tizimning 
funksiyasini modifikatsiyalash oson, buning uchun faqat mos darajaga o‘zgartirish 
kiritish 
kerak, 
bunda 
tizimning 
tuzilmaviy-funksional 
tashkil 
etilishi 
oldingidagidek qoladi. Masalan, ro‘yxatga olish tizimini takomillashtirish 
ro‘yxatga olish darajasini ichki o‘zartirishga olib keladi, bu uning funksiyalariga 
hech qanday ta’sir qilmaydi va butun tizimning tuzilmasini o‘zgartirmaydi. 
 
11.4. Protokol darajalari 
 
Endi tarmoq protokollarini tashkil etilishini ko‘rib chiqamiz. Protokollar va 
barcha tarmoq dasturiy va apparatli ta’minot darajalar ko‘rinishida tashkil etilgan. 
Har bir protokol tarmoq kommunikatsion modelining ma’lum darajasiga kiradi. 
Protokollarni qo‘llash apparatli, dasturiy yoki aralash bo‘lishi mumkin. 
HTTP va SMTP kabi amaliy daraja protokollari, shuningdek transport darajasi 
protokollari deyarli doimo dasturiy qo‘llanadi. Aksincha, ma’lumotlarni uzatish 
muhiti bilan uzviy bog‘langan fizik va kanal darajalari protokollari tarmoq 
interfeys kartasi orqali apparatli qo‘llanadi (masalan, Ethernet, Wi-Fi). 
Kommunikatsion modelning markazida joylashgan tarmoq darajasi ham apparatli, 
ham dasturiy qo‘llanilishi mumkin.
 
11.5. Internet protokollari steki 
Shunga e’tibor beringki, biz yuqori (11-bob boshida) da keltirgan protokollar 
yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish funksiyasi aeroportlar orasida taqsimlanganiga 
o‘xshash oxirgi tizimalar va marshrutizatorlarni o‘z ichiga olgan tarmoq 
komponentlari orasida taqsimlangan. 

128 
Kommunikatsion modelning barcha darajalari majmui protokollar steki 
deyiladi. 
Internet protokollari stek modeli ma’lum protokollarni yig‘ish strukturasiga 
muvofiq keluvchi modeldir. O‘zaro bog‘langan protokollarning ierarxik ko‘pligi 
to‘plamda, odatda, ijtimoiy tarmoqning ma’lumotlar tarmog‘i bilan o‘zaro aloqada 
ishlashi uchun talab qilinadigan butun funksionallikni taqdim qiladi. TCP/IP 
modeli TCP/IP steki tarkibidagi har bir sath protokollarida kechuvchi funksiyalarni 
tavsiflaganligi sababli protokollar steki modeli deyiladi. 

Download 11,41 Mb.