11.6. Ma’lumotlarni inkapsulyatsiyalash 11.5-rasmda oxirgi tizimlar orasida ma’lumotlar o‘tadigan fizik yo‘l, shu
jumladan protokollar stekining barcha darajalari orqali (yuqoriga va chapga) o‘tishi
va marshrutizatorlarda qayta ishlash tasvirlangan.
Eng muhim tarmoq qurilmalari oxirgi tizimlar va kommutatorlar (2-daraja
marshrutizatorlari va kommutatorlari) hisoblanadi. Oxirgi tizimlar kabi ko‘priklar
va marshrutizatorlar tarmoqning ko‘p darajali tuzilmasini qo‘llaydi, lekin ular faqat
pastki darajalarga xizmat ko‘rsatadi. 11.5-rasmdan ko‘rish mumkinki, ko‘priklar
faqat fizik va kanal darajalariga, marshrutizatorlar esa fizik, kanal va tarmoq
darajalariga xizmat ko‘rsatadi. Bu shu bilan tushuntiriladiki, marshrutizatorlar IP
protokolini qo‘llay oladi, shu bilan bir vaqtda ko‘priklar bunday imkoniyatga ega
emas. Ko‘priklar IP-manzillarni emas, faqat kanal darajasi manzillarini taniydi.
Xostlar barcha beshta tarmoq darajalariga xizmat ko‘rsatadi, bu Internet
arxitekturasi o‘z murakkabligini katta qismini oxirgi tizimlarning “yelkasiga”
berishini bildiradi.
129
11.5-rasm. Xostlar, ko‘priklar, marshrutizatorlar va ular qo‘llaydigan
kommunikatsion model darajalari
11.5-rasm ma’lumotlarni “inkapsulyatsiyalash” tushunchasini ko‘rsatadi.
Xost-jo‘natuvchi transport darajasiga uzatiladigan amaliy daraja M xabarini
yaratadi. Transport darajasi xabarga transport darajasining H
t
sarlavhasi
deyiladigan qo‘shimcha ma’lumotni qo‘shadi, u transport darajasining qabul qilish
tomoni orqali ishlatiladi. Amaliy daraja M xabari va transport darajasining H
t
sarlavhasi transport darajasining segmentini hosil qiladi. Transport darajasi amaliy
daraja xabarini o‘ziga inkapsulyatsiyalaydi. Transport darajasining segmenti
tarmoq darajasiga kelib tushadi, u tarmoq darajasi deytagrammasini hosil qilish
bilan manba va jo‘natish manzili kabi tarmoq darajasi H
n
sarlavhasi ma’lumotini
qo‘shadi. Deytagramma kanal darajasiga kelib tushadi, u kanal darajasi kadrini
hosil qilish bilan kanal darajasi sarlavhasi ma’lumotini qo‘shadi. Biz ko‘rishimiz
mumkinki, har bir darajada paket ikkita sarlavha va ma’lumotlar maydonlaridan
130
tashkil topadi. Ma’lumotlar maydoni sifatida yuqori daraja ma’lumotlari
qatnashadi.
