17.1- jadval. IEEE 802.11 oilasi standartlarining tavsiflari
Standart
Chastota diapozoni, GGs
Ma’lumotlar uzatish
tezligi, Mbit/s
802.11b
2.4-2.485
11 gacha
802.11a
5.1-5.8
54 gacha
802.11g
2.4-2.485
54 gacha
Wi-Fi tarmog’ining nisbatan yangi standarti 802.11n
ko’p-kirish va ko’p-
chiqish antennasini ishlatishni tahmin qiladi. Bu jo’natuvchi va qabul qiluvchi
tomonidan ikki va undan ko’proq antenna, signallarni uzatuvchi va qabul qiluvchi
borligini anglatadi. Qo’llaniladigan signalni modulyatsiyalash turiga qarab,
802.11n
standarti ma’lumotlar uzatish tezligini bir necha yuz megabit sekundgacha
yetkazish imkonini beradi.
17.1-rasmda
802.11 simsiz lokal tarmoq arxitekturasining asosiy
komponentlari ko’rsatilgan. 802.11 tarmoqlar arxitekturasining fundamental bloki
xizmatlarning asosiy yig’indisi (XAY) hisoblanadi. XAY bir yoki bir nechta
simsiz stansiyalar va markaziy bazaviy stansiyalar, ushbu holat uchun kirish
nuqtasi (KN) deb ataladigan stansiyalardan tashkil topgan, 17.1-rasmda ikki kirish
nuqtasi KN, xizmatlar asosiy yig’indisidan XAY tarmoqda o’zaro ta’sir etuvchi
ma’lum qurilmalariga ulanadi, masalan kommutator yoki marshrutizator.
An’anaviy uy tarmog’ida bitta kirish nuqtasi va bitta marshrutizator mavjud
(odatda bitta qurilmaga birlashtirilgan), ular XAY ni internetga ulaydi.
207
Xuddi shunday Ethernet qurilmalari bilan bo’lganidek har bir 802.11 simsiz
stansiyasiga 6-baytlik o’zining shaxsiy MAC adresini taqdim etiladi, stansiyaning
adapteriga yozilgan holatda saqlanadi (boshqa so’z bilan aytganda, 802.11 ning
tarmoq interfeys kartasiga). Har bir kirish nuqtasi,KN simsiz interfeysning shaxsiy
MAC adresiga ega. Internet texnologiyasi kabi bu MAC adreslar IEEE
(Elektronika va elektrotexnika bo’yicha muhandislik instituti, AQSh) tashkiloti
tomonidan boshqariladi va bu yirik tashkilot hisoblanadi.
Ulanish nuqtasi ishlatiladigan, simsiz lokal tarmoq infrastrukturali simsiz
lokal tarmoq deyiladi, bunda “infrastruktura” deganda ulanich nuqtasini KN o’zi
ham, ularni marshrutizatorga ulab beruvchi Ethernet infrastrukturasi ham
tushuniladi.
17.1-rasm
.
IEEE 802.11 lokal tarmoq arxitekturasi
17.1-rasmda ko’rsatilganidek, IEEE 802.11 stansiya ham bir xil tartibdagi
tarmoqqa o’zgartirilishi mumkin, ya’ni tarmoqda qandaydir markaziy boshqaruv
va “tashqi dunyo” bilan aloqa bo’lmasligi mumkin. Ushbu holatda tarmoq mobil
qurilmalaridan, ya’ni bir-biriga yaqin turganlaridan, bir-biri bilan aloqa qila
208
oladiganlaridan va ishlab turgan tarmoq infrastrukturasida ta’sir doirasida
bo’lmaganlaridan tuzilgan.
17.2-rasm. IEEE 802.11 bir xil tartibdagi tarmoq
Bir xil tartibdagi tarmoqni, agarda bir nechta noutbuk egalari birgalikda
(masalan, konferens-zalda, poezdda yoki mashinada), markazlashgan kirish nuqtasi
bo’lmaganda, ma’lumotlar almashish istagi bo’lganda yaratish mumkin. Portativ
qurilmalarning doimiy ko’payishi hisobiga hamda ularning tarmoqda o’zaro
muloqot qilish imkoniyatiga ega ekanligidan, bir xil tartibdagi tarmoqga bugungi
kunda dunyoda juda katta qiziqish bo’lmoqda. Ammo bu bo’limda biz
infrastrukturali simsiz lokal tarmoqlarga e’tiborimizni qaratamiz.
802.11 tarmoq bilan ma’lumotlarni uzatish yoki qabul qilishdan oldin simsiz
tarmoqlarning har biri birlashgan bo’lishi kerak, yoki qandaydir kirish nuqtasiga
ulangan bo’lishi kerak. 802.11 oilasiga hamma standartlarni ishlatilishida
birlashish talab qilinishiga qaramasdan, biz bu mavzuni tarmoq kontekstida IEEE
802.11 v/d turi uchun mulohaza yuritamiz.
Kirish nuqtasini qo’yishda hisoblash tarmog’ining administratori unga
xizmatlar turlari identifikatorini beradi (Servise Set Identifier, SSID), u bir-ikki
so’zdan iborat bo’ladi. (Masalan, Microsoft Windows XP operatsion tizimida
“imkonli tarmoqlar” ni ko’rishda siz 1 xizmat zonasida joylashgan kirish nuqtasida
SSID identifikatorlar ro’yxatini ko’rasiz). Administrator ham kirish nuqtasida
209
kanal raqamini berishi lozim. Kanal raqami nima ekanligini bilish uchun 802.11
tarmoq 2400,0-2483,5 MGs diapazonda ishlashini ta’kidlangan edi. 85 MGs
diapazonda 802.11 tarmoq 11 ta qisman kesishayotgan kanallarni aniqlaydi.
Qachonki ular to’rt va undan ko’p kanallar bilan bo’lingan bo’lsa, faqat shu
holatdagina hohlagan ikkita kanal bir-biri bilan kesishmaydi. Xususiy holat uchun
1,6 va 11 raqamlar bilan kanallar birdan bir kesishmaydigan kanallar hisoblanadi.
Bu degani, administrator 33 Mbit/s maksimal tezlikda ma’lumot uzatish bilan
simsiz lokal tarmog’ini tuzishi, har bir fizik joylashuviga uchta 802.11 kirish
nuqtasini qo’yishi, ularga 1,6 va 11 raqamli kanallarni belgilashi va har bir kirish
nuqtasini kommutator orqali bog’lashi mumkin.
Endi 802.11 tarmoq kanallari haqida umumiy ma’lumotga ega bo’lgan
holda, keling “Wi-Fi Changalzor” deb nom olgan qiziqarli holatni tushuntirib
o’tamiz. Hohlagan fizik joylashuv “Wi-Fi Changalzor” deyilib, unda qandaydir
simsiz stansiya ikki va undan ortiq kirish nuqtasida n keraklicha kuchli signalni
qabul qiladi. Masalan, bunday holat Nyu-York shahrining ko’pgina kafelarida,
simsiz stansiya qo’shni joylashgan ko’pgina ulanish nuqtalaridan kelgan signalni
ushlashi mumkin. Nuqtalardan bittasi kafega tegishli, boshqasi kafedan uzoqda
bo’lmagan kvartirada bo’lishi mumkin. Bu hamma ulanish nuqtalari har-xil IP-
tizimosti tarmoqda joylashgan va har biriga bir biridan bog’liq bo’lmagan holda
tarmoq kanali biriktirilgan.
Endi aytaylik, Siz simsiz Internetni izlab o’zingizning portativ
kompyuteringiz bilan “Wi-Fi Changalzor”ga kirdingiz. Taxminan, bu changalzorda
bitta kirish nuqtasi mavjud. Internetga kirishga imkon olish uchun Sizning simsiz
stansiyangiz qandaydir bitta va faqat bitta tarmoq osti bilan ulanishi kerak va
shuning uchun bitta va faqat bitta kirish nuqtasi bilan assotsiyatsiyalangan bo’lishi
kerak.
Assotsiyatsiya (birlashma) – bu simsiz stansiya bo’lib, virtual sim hosil
qiladi va u stansiya bilan kirish nuqtasini ulaydi. Aniq qilib aytganda, faqat bitta
assotsiyatsiyalangan kirish nuqtasi Sizning stansiyangizga ma’lumotlar kadrlarini
210
jo’natadi (deytagrammaga o’xshab, kadrlar qandaydir axborotlardan iborat
bo’ladi), Sizning simsiz stansiyangiz, o’z navbatida kirish nuqtasi bilan
assotsiyalashgan sim orqali ma’lumotlar kadrlarini Internetga uzatishi mumkin.
Qanday qilib Sizning simsiz stansiyangiz kirish nuqtasi bilan assotsiyalashadi.
Yana bir fundamental savol: qanday qilib Sizning simsiz stansiyangiz, qaysi kirish
nuqtasi bu changalzorda borligini biladi?
802.11 standarti kirish nuqtasi davriy ravishda ma’lumotlar signal kadrlarini
yuborib turishni talab etadi, ulardan har biri SSID identifikatori va kirish
nuqtasining MAC adresidan iborat bo’lishi kerak. Sizning simsiz stansiyangiz
ulanish nuqtalar signal kadrlarini uzatayotganligini bilib, qaysi kirish nuqtasida n
signal kadrlari uzatilayotganligini aniqlash maqsadida hamma 11 kanalni tekshirib
(skanirovat) chiqadi. Bu bilan u kirish nuqtasi qaysi xizmat zonasida (ba’zi ulanish
nuqtalar o’zining signallarini bir xil ma’lumot kanallaridan uzatishi mumkin,
shuni unitmangki, siz changalzordasiz).
Ma’lumotlar signal kadrlari yordamida yaqinroq bo’lgan kirish nuqtasi
haqida axborotni olib, Siz (yoki Sizning simsiz xostingiz) ularning bittasini
tanlaysiz va assotsiyatsiya qilasiz.
802.11 standartida ulanish nuqtalardan ma’lum bir imkonlisini tanlash
bo’yicha algoritm aniqlanmaydi. Bunday algoritm dasturiy ta’minotni ishlab
chiquvchilarga havola etilgan. Odatda xost kirish nuqtasini signalning kuchliligiga
qarab tanlaydi. Biroq, signalning yaxshi bo’lishiga qaramasdan bu birdan bir
harakteristika emas, qanchalik xost signalni muvaffaqiyatli qabul qilishiga ham
bog’liq bo’ladi. Xususiy holatda, kirish nuqtasida kuchli signal bo’lishi mumkin,
biroq xostlarning qo’shilganligi hisobiga ortiqcha yuklama bo’lishi mumkin
(ularga kirish nuqtasi kanallarining o’tkazuvchanlik qobiliyatini bo’lish talab
etiladi), ayni vaqtda kam yuklangan kirish nuqtasi kuchsiz signal hisobiga ko’zga
tashlanmaydi. Shuning uchun kirish nuqtasini tanlashning ko’p alternativ usullari
taklif etilgan edi.
211
Ma’lumotlar signal kadrlarini ushlash maqsadi bilan kanallarni eshitish va
tekshirib ko’rish jarayoni passiv tekshirib qabul qilish dek ma’lum. Simsiz xost
ham aktiv tekshirib qabul qilishi mumkin, ma’lumotlar kadrlari sinov tariqasida
uzatilib hamma ulanish nuqtalari orqali qabul qilinadi, ulanish nuqtalari xost
zonasida bo’lishi lozim. Kirish nuqtasi sinov javobining ma’lumotlar kadri
yordamida sinov so’roviga javob beradi. Shundan keyin simsiz kirish nuqtasi sinov
so’roviga javob bergan kirish nuqtasini tanlashi mumkin.
Kirish nuqtasini tanlagandan keyin simsiz xost unga assotsiyatsiyaga so’rov
jo’natadi, u esa o’z navbatida so’rovga javob tariqasida ma’lumotlar kadrlarini
jo’natadi. Diqqatingizni qarating, aktiv tekshirib qabul qilishda so’rov/javob bu
ikkinchi “qo’l siqish” kerak hisoblanadi, chunki kirish nuqtasi birinchi sinov
so’roviga javob berganda keyingi asotsiatsiyada javob bergan kirish nuqtasiga
xostni tanlashni bilmaydi. Bu jarayon, klient DHCP ko’pgina DHCP serverlar
ichidan tanlayotganga o’xshaydi. Kirish nuqtasi bilan assotsiatsiya jarayoni
tugaganidan keyin, unga kirish nuqtasi ulangani singari xost tarmoq ostiga
ulanishga harakat qiladi. Shuning uchun xost, tarmoq ostidan IP adresni olish
uchun, odatdagidek kirish nuqtasi yordamida tarmoq osti DHCP ni aniqlovchi
xabarni jo’natadi. Adresni olish bilan xost tizim ostining IP adresi bilan yana bir
xostiga aylanadi.
Simsiz stansiyaning kirish nuqtasi bilan assotsiyatsiyalash uchun
autentifikatsiya qilish talab etilishi mumkin. 802.11 simsiz lokal tarmoq
imkoniylik olish va autentifikatsiya uchun ko’p miqdorda muqobillarini taklif
etadi. Ko’pgina kompaniyalar tomonidan ishlatiladigan yondashishlardan biri
MAC adresga bog’liq bo’lgan holda simsiz bazaviy stansiyaga imkoniylik
huquqini berish hisoblanadi. Ikkinchi yondashish, ko’pgina Internet kafelar
ishlatadigan, foydalanuvchilarning ismlari va parollarini ishlatish taklif etiladi.
Ikkala holatda ham kirish nuqtasi hammasidan ko’proq autentifikatsiya serveri
bilan bog’lanadi, muhim protokollar, masalan RADIUS yoki DIAMETR
yordamida simsiz stansiya oxirgi foydalanuvchisi va autentifikatsiya serveri
212
o’rtasida axborot uzatadi. Autentifikatsiya serverini kirish nuqtasidan ajratish bitta
serverni bir nechta kirish nuqtasi uchun xizmat qilishga olib keladi. Hamda bitta
serverga imkoniyat berish va autentifikatsiya haqida juda muhim yechimlarni
markazlashtirish, bu kirish nuqtasiga ketadigan harajatlarni kamaytirish, hamda
ularni tashkillashtirishni soddalashtirishga olib keladi.
|
