The Standard forProject Portfolio Management. Loyihalar portfelini
boshqarish standarti. Loyihalarini boshqarish instituti, AQSh.
Standartni ishlab
chiqishning asosiy maqsadlari – loyixalar portfelini boshqarish kengligi
tushunchasini shakllantirish, biznesning tarmoqli xususiyatlariga bog„liq
bo„lmagan holda namunaviy jarayonlarini va natijalarini aniqlash, shuningdek,
portfelni boshqarish, mas‟uliyat va vakolatlarni izohlashdan iboratdir. Tashkilotlar
strategiyasiga, loyihalarni birlashtirilgan boshqarish jarayoni orqali maqsadga
erishishni kuzatish imkoniyatlariga katta ahamiyat beriladi. Boshqarishning
moliyalar, marketing, korporativ kommunikatsiyalar, xodimlar boshqaruvi kabi
funktsional sohalari bilan o„zaro bog„liqligi ochib beriladi.
Portfelni boshqarishning dasturlar va loyihalarni boshqarish bilan aloqasi
portfel menejerining quyidagi funktsiyalarini amalga oshirish orqali o„rnatiladi:
– strategiyaga mos tarzda komponentlarni tenglashtirish;
–
indikatorlarga asoslangan portfelning bir qismi sifatidagi komponentlarning
barqarorligi va balanslanganligini ta‟minlash;
– portfel komponentlarining qiymati va o„zaro bog„liqligini baholash;
– resurslarni olishning oddiyligi va ustuvorliklarini joy-joyiga qo„yishni
aniqlash;
– portfel komponentlarini kiritish va chiqarib tashlash.
Portfelni boshqarish jarayoni ikkita guruh orqali amalga oshiriladi:
1.Portfelni shakllantirish jarayonlari guruhi tashkilotlarning strategik
maqsadlari bilan loyihalar portfelining balanslanishiga erishishni ta‟minlovchi
portfelni boshqarishni o„z ichiga oladi. Bu guruh quyidagi jarayonlardan iborat:
loyihalarni identifikatsiyalash, toifalashtirish, baholash, tanlash, ustuvorlarini joy-
joyiga qo„yish, portfelni balansirovkalash, avtorizatsiya.
2.Monitoring va nazorat jarayonlari guruhi faoliyatning indikatorlariga
asoslanadi. Aynan shular yordamida strategik maqsadlariga nisbatan portfelning
150
komponentlari tenglashtiriladi. Bu jarayonlar davriy hisobotlarni to„plash, loyihalar
portfellarining holatini tahlil qilish va o„zgarishlarni boshqarishni o„z ichiga oladi.
Loyihani boshqarish qatnashchilari (loyixa menejerlari, loyihani boshqarish
komandasining ishtirokchilari) ning malakalariga bo
‘
lgan talablarni aniqlovchi
standartlar
. Loyihalarning yuqori saviyada tayyorlanishi va yuqori samara bilan
amalga oshirilishida loyihani boshqarish qatnashchilariga alohida talablar
qo„yiladi. Shu sababli ham ushbu qatnashchilar malakasini aniqlaydigan standartlar
bu sohada muhim amaliy ahamiyat kasb etadi.
Loyiha menejerining vakolatlariga bo„lgan talablarni aniqlovchi standartlar
orasida loyihalarni boshqarishning xalqaro birlashmasi IPMA ( Shveytsariya)
tomonidan ishlab chiqilgan loyihalarni boshqarish bo„yicha mutaxassislarga
xalqaro talablar (ICB) hamda PMBOX Guide tarkibi va jarayonlari bazasida PMI
tomonidan ishlab chiqilgan loyiha menejerining vakolatlarini rivojlantirish
bo„yicha qo„llanma (Project Management Competence Development Framework)
larni alohida ajratish mumkin.
Loyihalar menejerining vakolatlariga xalqaro talablar. IPMA Comretence
Baseline
. Ushbu talablar mutaxassislar bilimlariga va malakalariga, shuningdek,
loyihaviy menejment sohasidagi malakalarning to„rtta darajasi bo„yicha ularni
sertifikatlash jarayoniga talablarni aniqlaydi:
1.Loyiha menejmenti bo„yicha mutaxassis.
2.Loyihaviy menejment.
3.Loyihaning etakchi menejeri.
4.Dastur direktori
.
Loyihalarni
boshqarish
tizimiga
va
umuman
tashkil
etishda
qo
‘
llaniladiganhamda
boshqarishning
tashkiliy
tizimining
etuklik
darajasinibaholashga imkon beruvchi standartlar
. Keyingi yillarda barcha
tashkilotlar miqyosida loyihalarni boshqarish tizimi to„g„risida majmuaviy
fikrlashga yo„naltirilgan standartlarni ishlab chiqish va takomillashtirish ishlari
olib borilmoqda.
151
Yaponiyaning loyihalarni innovatsion rivojlantirish va boshqarish birlashmasi
tomonidanishlab chiqilgan R2M (Program and Project Management for Innovation
of Enterprises) standartini bu sohadagi ilk qadam desa bo„ladi. Ammo dunyo
miqyosida bugungi kunda PMI tomonidan ishlab chiqarilgan OPM3 ®
(Organizational Project Management Maturity Model) standarti anchagina keng
ommalashgan.
P2M. Program and Project Management for Innovation of Enterprises
.
Mutaxassislar tomonidan xalqaro standart sifatida tavsiya qilingan, loyihalar va
dasturlarni boshqarish sohasida anchagina ma‟lum va mashhur bo„lgan zamonaviy
standartlardan biridir. Ko„pgina milliy va xalqaro korporatsiyalar boshqarish
amaliyotida uning qoidalari va tartiblaridan keng foydalanadilar.
Loyihalar va dasturlarni tashkilotlarning strategik boshqarishni asosiy tashkil
etuvchi elementlari sifatida e‟tirof etish R2M standarti kontseptsiyasining asosiy
boshlang„ich g„oyasi hisoblanadi. Standart loyihalar va dasturlarni boshqarishning
kontseptsiyasi va terminologiyalarining maydalashgan, aniq izohlovchi
bo„limlarini hamda boshqarishning o„n bitta segmenti (sohalari) ni o„z ichiga oladi.
Segmentlari bo„yicha loyihani boshqarish quyidagi boshqarish sohalaridan
iborat:
1) strategik;
2) moliyalash orqali;
3) tizimlar orqali;
4) tashkiliy tarkiblar bilan;
5) maqsad va ko„rsatkichlarga erishish orqali;
6) resurslar bilan;
7) tahlikalar orqali;
8) axborot texnologiyalari bilan;
9) loyiha qatnashchilarining o„zaro munosabatlari orqali;
10) kommunikatsiyalar orqali;
11)takomillashtirishga yo„naltirilgan loyihalarniboshqarish bilan.
152
ORM3 ® Organizational Project Management Maturity Model
. 2003 yili
RMI loyihalarni tashkiliy boshqarishning etilish modeli ORM3 chiqarildi. U
oldiniga ushbu sohadagi xalqaro standart deb e‟tirof etildi.
PMI ning e‟tiroficha, loyihalarni tashkiliy boshqarish- kompaniyaning
strategik maqsadlarga erishishiga yo„naltirilgan loyihalar, dasturlar va loyihalar
portfellarini tizimli boshqarishdir. Bu loyihalarni amalga oshirish orqali strategik
maqsadlarga erishish uchun tashkilotlarni loyihalash faoliyatida bilimlar,
ko„nikmalar, asbob- uskunalar va texnikadan foydalanishdir.
ORM3 standarti bilimlar to„plamidan, shuningdek, elektron ko„rinishdagi
ma‟lumotlar bazasi vainstrumentariyadan iborat. Bugungi kunda ma‟lumotlar
bazasiga va instrumentariyaga kirish internet orqali ta‟minlanadi.
Kitob ko„rinishida taqdim etilgan bilimlar to„plami standartning asosiy
kontseptsiyalarini va tarkibini hamda modellardan foydalanish muolajasini o„z
ichiga oladi.
Standartning asosiy tarkibiy tashkil etuvchilari uchta o„zaro bog„liq
elementdan tashkil topgan:
1.Bilimlar elementi (
Knowledge
) –loyihalarni boshqarish bo„yicha eng
yaxshi amaliy bazani aks ettiradi (loyihalar portfellari, dastur va loyihalarning turli
ob‟ektlarini boshqarishni aks ettirgan 600ga yaqin amaliyot to„plangan).
2.Baholash elementi
(Assissment
)–so„rovvaraqasiga (150tadan ortiq savollar)
javob bergani holda tashkilotlarda loyihani boshqarishning joriy etukligini
mustaqil baholash, mavjud amaliyotlar va vakolatlarning asosiy sohalarini
aniqlashda foydalanuvchiga yordam beruvchi qurol.
3.Tashkilot loyihani boshqarish amaliyotini rivojlantirishga qaror qabul qilsa
hamda loyihani boshqarish bo„yicha etuklikning ancha yangi, yuqori darajasiga
o„tadigan bo„lsa, bunday holda yaxshilash (
Imprement)
elementi ishga kirishadi. U
kompaniyalarga loyihani tanlash va tizimni rivojlantirish ketma-ketligini
aniqlashga yordam beradi.
PMI ning yangi standarti boshqarishning turli darajalarida tashkilotlarda
loyihani boshqarish tizimining izohlanishiga majmuaviyyondashuvni (alohida
153
loyiha va dasturdan loyihalar portfeligacha) ko„zda tutadi. Bu standartda
elementlarning ierarxik o„zaro bog„liqligi ko„rinishida tizim elementlarining izohi
qulay va ko„rgazmali tarkibda taklif qilingan.
|
