6-bob. LOYIHALARNI BOShQARISh SOHASIDA STANDARTLASh VA
SERTIFIKATLASh
6.1. Loyihalarni boshqarish sohasidagi standartlar tavsifi
Bugungi kunda turli tashkilotlar va tashabbuskor guruhlar tomonidan loyihani
boshqarish bilan bog„liq bo„lgan etarli darajadagi katta miqdorda standartlar ishlab
chiqilgan. Xalqaro va milliy darajalarda ma‟lum bo„lgan standartlar 6.1-chizmada
yoritilgan. Qo„llanilishining asosiy sohalariga qarab bu standartlar quyidagi
guruhlarga ajratiladi:
1.Boshqarishning alohida ob‟ektlariga qo„llaniladigan (loyiha, dastur,
loyihalar portfeli) hamda boshqarishning tegishli jarayonlarini ko„rsatib beruvchi
standartlar.
2.Boshqarish sub‟ektlariga qo„llaniladigan (loyihani boshqaruvchilar, loyihani
boshqarish komandasining qatnashchilari) hamda tegishli mutaxassislar malakalari
va bilimlariga va malakani baholash jarayoniga bo„lgan talablarni aniqlovchi
standartlar.
3.Loyihalarni boshqarish tizimiga va umuman tashkil etishga qo„llaniladigan
hamda boshqarishning tashkiliy tizimining etuklik darajasini baholashga imkon
beruvchi standartlar.
Yuqorida e‟tirof etilganidek, 6.1-chizmada loyihalarni boshqarish sohasida
ancha ma‟lum bo„lgan standartlar keltirilgan. Bular ichida quyidagilarni alohida
ajratish mumkin:
– ISO 10006. Sifatni boshqarish tizimi. Loyihalar sifatini boshqarish bo„yicha
rahbarlik ko„rsatmalari [1];
– PMBOX Guide. A Guide to the Project Management Body of Knowledge.
Loyihalarni boshqarish bo„yicha bilimlar to„plamiga oid qo„llanma,PMI[2];
– PMBOX Guide Government Extension. Hukumat tashkilotlari uchun
loyihalarni boshqarish bo„yicha bilimlar to„plamiga oid qo„llanma, PMI[11];
– WBS. Loyiha ishlarining ierarxik tarkibini ishlab chiqishga oid qo„llanma,
PMI[13];
141
– Earmed Valne. Bajarilgan ish hajmi uslubiyatini qo„llash bo„yicha
qo„llanma,PMI[14];
– Prince2. Loyihalarni boshqarish standarti, OGC (Office of Government
Commerce). Buyuk Britaniya [10];
– The Standard for Project Portfolio Management, PMI. Loyihalar portfelini
boshqarish standarti, PMI[3];
– The Standard for Program Management, PMI. Dasturni boshqarish
standarti, PMI[4];
– Managing Successaul Programmes. OGS UK. Loyihani boshqarish
standarti. OGS (Office of Government Commerce), Buyuk Britaniya[9];
– P2M Japan. Tashkilotlarda loyiha va dasturlarni boshqarish standarti,
Yaponiya[6];
– OPM3. Loyihani boshqarish sohasida tashkilotlarning etuklik modeli,
PMI[7];
– IPMA Competence Baseline (ICB). Loyiha menejerlarining vakolatlariga
xalqaro talablar, IPMA[5];
– Rossiyaning vakolatliligiga milliy talablar (BMT). Loyihani boshqarish
bo„yicha mutaxassislarning vakolatliligiga milliy talablar.COBHET[15];
– PMCDF PMI. Loyihaviy menejmentda vakolatlarning rivojlanish tarkibi
(Project Management Competence Development Framework), PMI[8];
– GPBSPM. Tajriba asosida loyihaviy hodisalarni baholashning umumiy
standarti ( Global Performance Based Standards for Project Management
Personal), GPBSPM Initiative.
Standartlarni ishlab chiquvchilar asosan yuqori malakali tashkilotlar, xalqaro
yoki milliy darajadagi bir guruh mutaxassislar hisoblanadilar.
IPMA tomonidan ishlab chiqilgan asosiy standart– ICB (IPMA Competence
Baseline, 3-versiyasi 2006 yilda chiqarilgan).
Bu standart loyihani boshqarish sohasida mutaxassislar malakalariga
talablarni belgilaydi hamda xalqaro sertifikatlashtirish uchun asos hisoblanadi.
IPMAning qoidalari va talablariga mos ravishda O„zbekistonda loyiha
142
menejerining vakolatlariga milliy talablar va loyihani boshqarish bo„yicha
mutaxassislarni sertifikatlashtirish dasturi ishlab chiqilgan. Ushbu tizim bo„yicha
sertifikatlashdan o„tgan mutaxassislar butun dunyo bo„yicha e‟tirof etiladigan
xalqaro namunadagi sertifikat oladilar.
Loyihaviy menejment sohasidagi boshqa bir obro„-e‟tiborli tashkilot
AQShdagi loyihani boshqarish instituti (PMI) hisoblanadi. Unga a‟zolikning
individual tizimi mavjud bo„lib, bugungi kunda dunyoning 125 mamlakatidan
a‟zolar soni 200 ming kishidan ortadi. Loyihani boshqarish instituti standartlarni
ishlab chiqish sohasida anchagina keng va faol strategiyaga egadir.
Standart turli darajalardagi murakkablikka ega bo„lgan, uncha katta
bo„lmagan yoki katta, qisqa muddatli yoki uzoq muddatli, mahsulot yoki
jarayonlarning turlaridan qat‟i nazar turli muhit sharoitida bajariladigan loyihalarga
qo„llaniladi. Berilgan ramkadagi talablar alohida olingan loyihani bajarish va
amalga oshirishning aniq bir shart-sharoitlariga ushbu rahbarlikning keyingi
moslashtirilishini talab qiladi.
Ushbu xalqaro standartlarning o„zi loyihani boshqarish bo„yicha qo„llanma
bo„lmaydi. Unda loyihani boshqarish jarayonlarining sifati bo„yicha asosiy
ko„rsatmalar keltirilgan.
Yuqoridagilardan tashqari, loyihalarni boshqarishning juda ko„p milliy
standartlari ishlab chiqilgan bo„lib, qisman loyihalarning menejerlari quyidagi
milliy jamiyatlar tomonidan taqdim qilingan: APM (Buyuk Britaniya), VZPM
(Shveytsariya), GPM (Germaniya), AFITEP (Frantsiya), CEPM (Hindiston),
PROMAT (Janubiy Koreya) va boshqalar.
Quyida asosiy standartlarni guruhlari bo„yicha ko„rib chiqamiz:
Boshqarishning alohida
ob’ektlariga
qo
‘
llaniladigan standartlar.
O„zining
tarkibi, mazmuni va keng tarqalganligi bo„yicha ancha to„la ishlab chiqilgan
standartlarga asosan alohida loyihalarni boshqarish jarayonlarini ko„rsatib beruvchi
standartlar kiradi. Ushbu guruhdagi standartlardan quyidagilarni alohida ajratish
mumkin:
|
