O‘qitishning interaktiv uslublari

75 
Darslardagi interaktiv faoliyat o‘zaro tushunishga, hamkorlikda 
faoliyat yuritishga, umumiy, lekin har bir ishtirokchi uchun ahamiyatli 
masalalarni birgalikda yechishga olib keladigan diologli aloqani tashkil 
etish va rivojlantirishni ko‘zda tutadi. Interaktiv metod bitta so‘zga 
chiquvchining, shuningdek bitta fikrning boshqa fikrlar ustidan 
dominantlik qilishligini chiqarib tashlaydi.
Dialogli o‘qitish jarayonida o‘quvchilar tanqidiy fikrlashga, shart- 
sharoitlarni va tegishli axborotni tahlil qilish asosida murakkab 
muammolarni yechishga, alternativ fikrlarni chamalab ko‘rishga, ulab va 
asosli ravishda qarorlar qabul qilishga, diskussiyalarda ishtirok etishga, 
boshqalar bilan muloqat qilishga o‘rganadilar. Buning uchun darslarda 
individual, juftli va guruhli ishlar tashkil etiladi, izlanuvchi loyihalar, 
rolli o‘yinlar qo‘llaniladi, xujjatlar va axborotning turli manbalari bilan 
ish olib boriladi, ijodiy ishlar qo‘llaniladi. 
Interaktiv o‘qitishni tashkilotchilari uchun, sof o‘quv maqsadlaridan 
tashqari quyidagi jihatlar ham muhimdir: 
–
guruhdagi o‘quvchilarning o‘zaro muloqatlari jarayonida, 
boshqalarning qadriyatlarini tushinib etish; 
–
boshqalar bilan o‘zaro muloqatda bo‘lish va ularning yordamiga 
muhtojlik zaruratining shakllanishi; 
–
o‘quvchilarda musobaqa, raqobatchilik kayfiyatlarini rivojlantirish. 
Shuning uchun interaktiv o‘qitish guruhlarida muvaffaqiyatli 
faoliyat ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan ikkita asosiy funktsiyalar amalga 
oshirilishi lozim: 
–
o‘qitishning pragmatik jihati qo‘yilgan o‘quv masalasiga yechim 
topish shartligi; 
–
tarbiyaviy masalalarni yechish (hamkorlikdagi ish jarayonida 
guruh a’zolariga yordam ko‘rsatish, xulq- atvor normalarini 
shakllantirish). 
Ushbu faktni alohida qayt etish lozimki, o‘qitishning barcha 
interaktiv usullarini verbal (og‘zaki) va noverbal usullarga ajratish 
mumkin. 
Og‘zakilarga quyidagilar kiradi: 
–
vizual:
➢
yuz ifodasi, gavdaning xolati, harakatlar, ko‘zlar orqali aloqa. 
–
akustik:
➢
intonatsiya, ovoz balandligi, tembr, nutq tempi, tovush balandligi, 
nutqiy pauzalar va xokazo. 
Verbal usullar orasida quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 

76 
–
"oxiri ochiq" bo‘lgan savollar, ya’ni yagona "to‘g‘ri" javobga 
emas, balki muammo (savol) bo‘yicha turli nuqtai nazarlarni bayon qila 
olishga yo‘naltirilgan savollarni bera olish qobiliyati; 
–
o‘quvchilar bilan muloqatda o‘qituvchi tomonidan o‘zining nuqtai 
nazarini hal qiluvchi nuqtai nazar deb emas, balki neytral deb 
aniqlanishi. Bu narsa mashg‘ulot paytida o‘quvchilarga qo‘rqmasdan 
"to‘g‘ri " va "noto‘g‘ri" nuqtai nazarlarini bayon etish imkoniyatini 
beradi; 
–
mashg‘ulotning tahlil va o‘z- o‘zini tahlil qilishga tayyorgarlik. 
Ushbu holat mashg‘ulotlarda nima?, qanday? va nima uchun? sodir 
bo‘lganini, o‘zaro faoliyat qaerda "osilib" qolganini, u nima bilan 
bog‘liq ekanligini, keyinchalik bunday holatlarni ro‘y bermaslik uchun 
nimalar qilish kerakligi va boshqalarni tushinib olishga yordam beradi; 
➢
mashg‘ulotning borishini, uning kulminatsiyasini, natijaviyligini 
va boshqa kuzatish imkonini beruvchi yozma xotiralarni yozib borish. 
Birinchi bo‘limga alohida e’tiborni qaratishni istar edik. 
O‘qituvchining savoli – bu, o‘quvchining tafakkurini bostirish yoki 
rivojlantirish uchun kuchli vositadir. Savolning ikki hil turi mavjud 
(interaktiv o‘qitish nuqtai nazaridan). 
–
o‘quvchining fikr doirasini chegaralab, uni bilganlarni oddiy 
qayta tiklashga keltirib qo‘yadigan savollar. Bunday savollar fikrlash 
jarayonini to‘xtatib turishga xizmat qilib, o‘quvchiga uning fikri hech 
kimni qiziqtirmasligi tushunib etishiga olib keladi; 
–
fikr yuritish, o‘ylash, tasavvur qilish, yaratish yoki sinchiklab 
tahlil etishga undovchi savollar. Bunday savollar fikrlash darajasini 
ko‘tarish bilan birga, o‘quvchilarda ularning ham fikri qimmatga ega 
ekanligiga ishonch uyg‘otadi. 

Download 5,02 Mb.