I.A.Karim ov 0 ‘zbekistonning siyosiy-ijtim oiy va iqtisodiy

7-shakl.
Mahalla - ma’naviy-axloqiy 
qadriyatlar, 
an’analar 
maskani, chunki qadimdan bayramlar, hayit kunlari, to‘y- 
tantanalarda qo‘ni-qo‘shnilar, bemorlar, yolg‘iz keksalami 
sovg‘a-salomlar bilan yo‘qlash an’ana tusiga aylanib qolgan. 
Hashar yo‘li bilan qarindosh-urug‘larga, qo‘ni-qo‘shnilarga uy- 
joy binolari qurish, yetishtirgan dehqonchilik mahsulotlarini 
yig‘ib-terib olish va ulardan qo‘ni-qo‘shnilarga ulashish, 
ko‘chalar, hovlilar, mahalla hududini, qabristonlar va atrof- 
muhitni obodonlashtirish, ko‘kalamzorlashtirish va toza-ozoda 
saqlash, sport maydonchalari tashkil etish, yo‘llari, ko‘priklar 
qurish va ta’mirlash, madaniy yodgorliklami avaylab-asrash, 
mahallada yashayotgan har bir fuqaroning burchi hisoblanadi.
Mahallada o‘tayotgan har bir tantana yoki marosim uchun 
mahalla ahlining katta-yu, kichigi birday mas’ul. Bunday 
tadbirlarda katta-yu kichikka, hurmat va ehtirom ko‘rsatiladi. 
Chunki mahallaning barcha a’zosi yagona, mustahkam bitta 
oila hisoblanadi.
Mahalla yoshlami kasb-hunarga yo‘llovchi, ishsizlami ish 
bilan ta’minlovchi muhim makondir. Har bir oilaning o‘z
92

kasbiy sulolasi bo‘lganidek, mahallaning ham uzoq tarixiga ega 
bo‘lgan kasb-hunar sulolasi mavjud. Mahallaning nomlanishi 
aynan shu hunar nomi bilan ham ataladi.
Mahalla - tarbiya o‘chog‘i. Mahallada o‘sayotgan har bir 
yigit-qizning axloq-odobi uchun butun mahalla ahli mas’uldir. 
Shuning uchun ham «Bir bolaga yetti qo‘shni ota-ona», «Bir 
bola tarbiyasiga yetti mahalla ota-ona» kabi naqllar bejiz paydo 
bo‘lmagan. Yoshlaming har bir xatti-harakati barchaning 
diqqat markazida bo‘ladi. Mahalladoshlaming har bir yosh 
taqdiriga javobgarligi, ulami nazorat qilishi barkamol insonni' 
tarbiyalab yetishtirishning negizidir. Xulq-odobi yaxshi, har 
tomonlama namunali farzand mahallaning obro‘sidir, noqobil, 
axloqan nomaqbul farzand esa mahalla uchun qora dog‘dir.
Mahallaning tartib-qoidasi, qadriyatlariga barchaning amal 
qilishi shartdir. Kimda-kim bularga rioya etmasa, hurmat 
qilmasa 
u 
mahalladagi 
o‘tadigan 
tadbirlardan, 
to‘y- 
ma’rakalardan chetlatiladi, taklif etilmaydi. Agarda kibru havo 
bilan qo‘ni-qo‘shni, mahalla ahli an’analarini oyoq osti qilsa 
yoki bepisandlik bilan munosabatda bo‘lsa, amaldagi 
qonunlarga xilof ish tutsa, u mahalladan chiqarib yuboriladi. 
Bu esa mahalla qonunida eng oliy jazodir. Bu jazo ota-onaning 
noqobil farzandni «oq qilish» bilan tengdir.
Mahalla erkin fikrlilik asosida rivojlanadi. Mahallada 
o‘tkaziladigan har bir tadbir, tashkiliy-tarbiyaviy ish yuzasidan 
har bir fuqaro o‘z nuqtai nazari, qarashlari, taklif va tavsiyalarini 
ochiq bildirish huquqiga egadir. Erkin fikr mamlakatimizda 
amalga oshirilayotgan demokratik islohotlaming ma’naviy 
poydevorini tashkil etadi.
Ma’lumki, har bir mahallada ikki yoki undan ortiq 
choyxona bo‘ladi. Bu o‘zbeklarga xos milliy xususiyatdir. U 
yerda odamlar oshxo‘rlik va choyxo‘rlik qilish davomida turli 
mavzularda suhbatlar, fikr olishuvlari bo‘lishi tabiiy hoi.
93

Shuningdek, askiya va hazil-mutoyiba gurunglar ham bo‘ladi. 
Bu jarayonda mahallaning oqil-dono kishilari ba’zi oilalardagi 
tarbiya 
borasidagi 
kamchilik 
va 
nuqsonlarni 
malol 
kelmaydigan tarzda tilga olishlari asnosida to‘g‘ri yo‘lga 
yo‘naltirishlari mumkin. Yoxud ma’naviy axloqiy tarbiya 
yo‘sinida bir-birlariga maslahatlar berishlari foydadan xoli 
emas.
Shuningdek, to‘y-marosimlarda yoshlami el xizmatiga jalb 
etish: mehmonlarga choy tashish, ovqat eltish, ovqat tanawul 
qilib bo‘lgandan so‘ng, idish-tovoqlami olishga o‘rgatish 
nihoyatda muhimdir. Shu ishlami bajarish davomida yoshlar 
nimaga e ’tibor berish, qanday muomala-munosabatda bo‘lish 
kerakligini o‘rgatish muhimdir. Bu har bir ota-onaning, 
qolaversa, mahalla oqsoqollarining murabbiylik burchidir. 
Bunday mahallada tarbiyalanayotgan yoshlar, birinchidan, 
mehnatsevarlik odobini, ikkichidan, xushmuomala odobini, 
uchinchidan, jamoaga hurmat odobini egallaydilar.
Shunday qilib, mahalla Sharq xalqlari uchun muhim 
qadriyat bo‘lib, uning sha’ni, gullab-yashnashi, taraqqiy oti 
uchun butun kuch va imkoniyatni safarbar etish barchaning 
kelajak avlod, millat oldidagi burchi va vazifasidir.

Download 5,2 Mb.