|
M. J. Mutalipova xalq pedagogikasi toshkent
|
| bet | 52/72 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 32,76 Mb. | | #236345 |
Bog'liq 74. Xalq pedagogikasi.Mutalipova M.JB U Q IZIQ !
Boita bilan qalam bir-biriga o ‘xshaydigan buyumlar emas. Ammo xizmati jihatidan anchayin yaqin turadi.
Bolta - qotil qoMida oMim quroli. 0 ‘tinchi qo‘Iida mehnat quroli.
Hunarmand qo‘lida san’at quroli.
Qalam - hasadgo'y qo‘lida o ‘lim quroli. Savodxon qoMida mehnat quroli. Iste’dod qoMida san’at quroli.45
4' Y XouiHMOB. «/Ja(J)Tap \ o i n n n c n a a r n 6 irrH K Jiap». - T.: lU ap K , 2008.
108
2 . 0 ‘гЬек \alqining ах1с^1у ше’уог1ап, теЬтопёо‘8Ш§1,
^гтивЬ кесЬтзЬ 1аН1Ь - цсн(1а1а гт т £ хаЦ
pedagogikasida акя
«Кас1г1аг 1аууог1азЬ тПНу dasturi»da Ье^Паг^ап kadrlar 1аууог1азИ т11Ну modelining аэозЫ зЬахэ 1азЬк11 etadi. Магкиг тс^е1 asosida иг1икз!г 1а’Пт tizimida &гЫуашп§ uzviyligini а т а ^ а озЫпзЬ огцаП Ьагкато1 зИахзт voyaga уе1каг!зЬ уа 1агЫуа1азЬ nazarda tutiladi. Bunda еэа о ‘гЬек xalqining т а ’пау1у-та’пАу тегоз1ап ти Ы т о ‘пп tutadi.
БЬи заЬаЬП, о ‘гЬек ха Щ тг^ т а ’г ^ у - т а ’пПу тегоз1апш
o ‘rganish, ulaгdan 1а’Мт-(агЫуа jarayonida о ‘г o ‘mida уа maqsadga тиуоГщ foydalanishni уо‘^ а qo‘yish Ь1щиг^ kunning doIzarb muammolaridan Ып запаЫй
МаЧитк!, о ‘гЬек xalqining aqliy-ruhiy qiyofasi, уа’т тННу теп - 1аП1е1! o‘ziga хов 1апх!у, е1хйк 1аЫ1у-1яП т1у зЬаП-зЬагоШаг negizida shaklIangan. Xarakteгdagi тППу o ‘ziga xoslikning negizini ева эИи ха1цпйщ ЬауоНу 1а]пЬа1ап, иг£-с^айап, тагозпп уа т а ’гака1аптг^ уахШ йапй1азЬк11 etadi. БЬи o ‘rinda о ‘гЬек ха^1 Ь с^а, zardushtiylik, 1з1от, во& аНгт каЫ 1о‘т а ка«а diniy-mafkuraviy bosqichni о‘г ЬоБЬ^ап kechirganligini Ьат ауйЬ о'изЫггйг ] о 1г. Наг Ь1г та!кигау1у- diniy 1а’зЫаг davпda песИа avlodlar almashgani уа Ьи jarayonlaming т111а1 fe, l-atvoriga о ‘сИтаз \г qoldirganini Ьат hisobga оНзЫгшг кегак. УиЛЬозЫгтг ta’kidlaganlaridek, «Xalqimizning ШгтизЬ уа 1аГаккиг tarziga пагаг tashIaydigan ЬоЧвак, boshqalarga ИесЬ о‘хзИа- maydigan, ming уШаг davomida shakllangan, nafaqat о‘гаго тиота1а, Ьа1к1 hayotimizning 1ш ау Ыг qismi sifatida патоуоп bo‘ladigan Ыг qator o ‘ziga хсю хизиз1уаиагш ко‘гагтг. М1зо1 исЬип, tilimizdagi теЬг- oqibat, теЬг-тиЬаЬЬа1. mehr-shafqat, qadr-qimmat degan, Ыг-Ыпш chuqur т а ’по-тагтип ЬПап boyitadigan 1Ьога1агт о1ауНк Bunday
ШзЬипсЬа1аг аэНаг mobaynida el-yurtimizning dunyoqarashi, т а ’пау1у
hayotining negizi sifatida vujudga kelgan, ог^и shuuгiшizdan chuqur
]оу о^ап Ьиуик qadгiyatlaming атаНу ifodasidir».46
Darhaqiqat, о'гЬек т!1Пу mentalitetiga хс» jihatlardan Ь т ]аггнуа1 Иауои, тзоп1аг ШплиэИ 1агашг^ ко'ргс^ ап’апа, urf-odatlar oгqali boshqarilishidir. «В1г Ьиш, ауг^ва, xalqimizning и)‘у-1агйапа1а^а оЧа o ‘chligida, уШаг davomida yig‘ib-terib е^ а tarqatishdan zavq-shavq
46Каримов И.А. Юксак маънавнят - енгилмас куч. Т.: Маънавият, 2008. 8-бет.
109
olishida, aza va yo‘qlov marosimlarini uyushgan holda o'tkazishda, bola tug'ilishidan tortib to motamgacha bo‘lgan barcha marosim va urf- odatlariimizda keng jam oatchilik va mahalla ahlining doimo bosh-qosh bo‘lishi kabi udumlarda kuzatam iz».47
Xalqimizga xos bo'lgan axloqiy m e’yorlar bag‘rikenglik, hojatba- rorlik, mardiik, lafz halolligi, saxovatpeshalik, vatanparvarlik, mehnatse- varlik, halollik, to‘g‘rilik, donolik, m ehm ondo‘stlik, kamtarlik, saxiylik, epchillik, sabr-qanoatlilik, rostgo‘ylik, mehr-oqibatlilik, ahillik, sami- miylik, andishalilik, farosatlilik, tejamkorlik, m as’uliyatlilik kabi xislatlarda namoyon boMadi. Xalq pedagogikasi manbalarida ana shu ajoyib insoniy fazilatlarni tarannum etuvchi behisob misollar mavjud. Jumladan, «Ezgu ish» rivoyatida xalq manfaatiga yaraydigan ezgulik va himmat haqida so‘z yuritiladi:
«Bir alloma shogirdlari bilan har gal ko‘rishganida: «Qanday ezgu ish qildinglar? Kimlarga yaxshiliklaring tegdi?» - deb so‘rar ekan. Navbatdagi uchrashuvda shogirdlaridan biri: «Kechagi tunda eshigim oldiga notanish kishi kelib qoldi. Qarasam, bir faqir. Yordamga narsa tiladi. Uni ichkariga olib kirdim, izzat-hurmat bilan xonaning to‘riga o ‘tqazib, egnimdagi choponimni unga kiydirdim. So‘ng arzini eshitib, bor mol-mulkimni hadya etdim. Ustimdagi kiyimlarimdan bo‘lak hech vaqo qolmadi. Shundan xursand bo‘lib, huzuringizda tiz cho‘kib o ‘tiribman», - debdi. Alloma shogird so‘zlarini tinglabdi-yu, munosa- batini sezdirmabdi.
Gal boshqa shogirdga kelibdi: «Qaysi kun shoh o ‘rdasi yonidan o ‘tib ketayotsam, bir odamni jazolamoqchi bo‘lib turishgan ekan. Hukm bo‘yicha uning bir qo‘li chopilishi kerak ekan. Uni bu og‘ir qiynoqdan qutqarmoq uchun o ‘z qo‘limdan kechdim. K o‘rib turibsizki, endi yakdastman».
Ustozdan yana sado chiqmabdi. Shunda yonidagilari undan: «Bular- ning qaysi biri fidoyi va komilroqdir?» - deb so‘rashibdi. «Bulaming yaxshiliklari faqat ikki kishi uchungina qilingan yaxshilik. Odam qilgan yaxshiliklardan barcha el bahra topm og‘i kerak, xalq manfaatiga yaraydigan ezgulik va himmatgina tahsinga loyiqdir», - debdi ustoz».
Xalqimizga xos bo‘lgan zukkolik, hozirjavoblik, aqllilik va do‘stga sodiqlik fazilatlari « N avoiyning d o ‘sti» rivoyatida o ‘z aksini topgan.
« U lug‘ shoir Alisher Navoiyning Pahlavon Muhammad degan shogirdi ham do'sti bor ekan. Shoir uni juda yaxshi ko‘rar, shogirdi bo‘lsa ham
|
| |
