|
Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo’yilgan talablar. Uning shaxsini shakllantirish. Pedagog-tarbiyachining nutq madaniyati
|
| bet | 31/223 | | Sana | 19.11.2023 | | Hajmi | 1,64 Mb. | | #101288 |
Bog'liq Maktabgacha pedag-www.hozir.org (1)Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo’yilgan talablar. Uning shaxsini shakllantirish. Pedagog-tarbiyachining nutq madaniyati.
Har qanday jamiyatda barkamol avlodni tarbiyalash, voyaga yetkazish va uni maium bir kasbga yo'naltirish og'ir va mashaqqatli mehnat evaziga amalga oshiriladi. Bu mashaqqatli mehnat uzluksiz taiim va tarbiyaviy faoliyat- ning mahsulidir.
Mamlakatimiz birinchi Prezidenti I.A.Karimov “Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch" asarida o'qituvchining kasbiy faoliyatiga shunday ta'rif beradi: “Barchamizga ayonki, inson qalbiga yoi, avvalo, taiim-tarbiyadan boshlanadi. Shuning uchun qachonki bu haqda gap ketsa, ajdodlarimiz qoldirgan bebaho merosni eslash bilan birga, ota-onalarimiz qatori biz uchun eng yaqin bo'lgan yana bir buyuk zot - o'qituvchi va murabbiylarning oliyjanob mehnatini hurmat bilan tilga ola- miz... Muxtasar qilib aytganda, maktab degan ulug' dargoh-
ning inson va jamiyat taraqqiyotidagi hissasi va ta'sirini, na- faqatyoshlarimiz, balki butun xalqimiz kelajagini hal qiladi- gan o'qituvchi va murabbiylar mehnatini hech narsa bilan o'lchab, qiyoslab bo'lmaydi" degan edi.
Mamlakatimizning kelajagi, mustaqil 0‘zbekistonning is- tiqboli, ta'lim sohasida olib borilayotgan islohotlarning mu- vaffaqiyati ko‘p jihatdan tarbiyachi-o'qituvchiga, uning sa- viyasiga, tayyorgarligiga, fidoyiligiga, yosh avlodga ta'lim berish va barkamol inson darajasida tarbiyalab, voyaga yetkazish- ga nisbatan shijoatiga bog'liq.
Ma’lumki, ta'lim muassasalarida tarbiyaviy jarayon be- vosita o'qituvchi tomonidan tashkil qilinadi va olib borila- di. Yangicha ijtimoiy sharoitda ta'lim-tarbiyadan ko'zda tuti- layotgan maqsadlarga erishish, o'quvchilarning dars va dars- dan tashqari xilma-xil tarbiyaviy faoliyatlarini uyushtirish, ularni bilimli, odobli, e’tiqodli, vatanparvar, mehnatsevar, barkamol inson qilib o'stirish va kasbga yo'naltirish o'qituvchilar zimma- sigayuklatilgan.
Tarbiya - o'qituvchi va o'quvchi (tarbiyachi va tarbiyalanuv- chi)lar o'rtasida tashkil etiluvchi pedagogik faoliyat bo'lib, tar- biyalanuvchini ma’lum bir maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun shaxsga muntazam va tizimli ta'sir etish, jamiyat- ning ijtimoiy-tarixiy tajribalariga yondashib shaxsni har tomonlama shakllantirish, uning xulq-atvori va dunyoqarashi- ni, ijtimoiy ongini tarkib toptirishda xalqning boy mafkuralar- iga yo'naltirilgan qizg'in faoliyat jarayonidir. Tarbiya asosida tarbiyalanuvchining ongi shakllanadi, ma’naviy boyligi va his- tuyg'ulari rivojlanadi, o'zida ijtimoiy hayotda o'z o'rnini topish uchun zarur bo'lgan, kishilar bilan o'zaro munosabatni to'g'ri tashkil etishga xizmat qiladigan axloqiy odatlar hosil bo'ladi. Tarbiya xususida taniqli o'zbek adibi Abdulla Avloniyning "Al- hosil, tarbiya bizlar uchun yo hayot, yo mamot, yo najot - yo fa- lokat, yo saodat - yo razolat masalasidur”4 - deb aytgan fikrlari barcha millat vakillarining tarbiyasiga mos keluvchi haqiqat-
4AvIoniy. Turkiy guliston yoxud axloq. - Toshkent, 0‘qituvchi,1992.
dir. Ushbu fikrlardan anglaniladiki, shaxs tarbiyasi xususiy ish emas, balki ijtimoiy, milliy va davlat ishidir.
O'zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti
A.Karimov o'qituvchidagi tarbiyachilik qobiliyatining asosiy mohiyatini shunday ta’riflaydi: «Tarbiyachi - ustoz boiish uchun, boshqalarning aql-idrokini o'stirish, ma’rifat ziyosidan bahramand qilish, haqiqiy vatanparvar, haqiqiy fuqaro etib ye- tishtirish uchun, eng avvalo, tarbiyachining o'zi ana shunday yuksak talablarga javob berishi, ana shunday buyuk Fazilat- larga ega bo'lishi kerak». Demak, o'z faoliyatini endigina bosh- layotgan o'qituvchilar va doimiy izlanishda boigan tajribali o'qituvchilar ham tarbiyachilik mahoratiga zamin yaratuvchi quyidagi jarayonlarni bilishi kerak:
har qanday pedagogik vaziyatlarda o'quvchining ichki va tashqi dunyosini to'g'ri tushunish malakasi;
pedagogik vaziyatlarni to'g'ri idrok qilish uchun diqqatni jamlash;
tarbiyalanuvchilarga ishonch va talabchanlik;
tarbiyaviy vaziyatni har tomonlama puxta baholay olish qobiliyati;
xilma-xil pedagogik taktlardan o'zi uchun eng muhimini ajrata olish qobiliyati;
ziddiyatli tasodifiy holatlarda ikkilanmasdan to'g'ri qaror qabul qilish;
tarbiyada ta’sir etishning turli usullaridan foydalana olish qobiliyati;
fikr va mulohazalarini so'z bilan, mimika va pantomimik harakatlar bilan o'quvchi ongiga aniq yetkaza olish;
dars va darsdan tashqari faoliyatda o'quvchilar bilan kom- munikativ aloqa o'rnata olish qobiliyati;
o'quvchilar ongida erkinlik va tashabbuskorlikni, o'z fikr mulohazalarini qo'rqmasdan bayon qilish ko'nikmalarini tarbiyalash;
qiyin holatlarda o'quvchilarga yordam bera olish;
tarbiyaviy tadbirlarni o'tkazishda o'quvchilar jamoasi bilan doimo maslahatlashish;
o'tkazilayotgan tarbiyaviy tadbirlar yuzasidan o'quvchilarning fikrlarini o'rganish;
o'z-o'zini boshqarishning turli shakllaridan unumli foy- dalanish;
har bir o'quvchining yashirin ijobiy fazilatlarini ko'ra olish va takomillashtirish;
o'quvchilarning ijtimoiy kelib chikishiga qarab toifalarga ajratmaslik, bir xil munosabatda bo'lish.
Tegishli maiumotli, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega boigan shaxslar pedagoglik faoliyati bilan shug'ullanish huquqiga ega deyiladi «Taiim to‘g‘risida»gi Qo- nunning 5-moddasida.
Pedagog-tarbiyachi bolalarga kundalik hayotda, o'yinlarda, mashg'ulotlarda, birgalikdagi mehnat faoliyatida va ular bilan boiadigan muomalada ta’sir ko'rsatadi. U har bir bolani diqqat bilan o'rganishi, uning shaxsiy xususiyatlarini, qobiliyatlari- ni bilishi, pedagogik nazokatini namoyon qilishi, bolalarning xulq-atvorini, ish natijalarini haqqoniy baholashi kerak, ularga o'z vaqtida yordam ko'rsata olishi, oiladagi ahvoli bilan qiziqi- shi zarur. Hozirgi zamon tarbiyachisining asosiy fazilatlaridan biri o'z kasbiga sadoqatliligi, g'oyaviy e’tiqodliligi o'z kasbini sevishi va bu kasbga boigan cheksiz sadoqati o'qituvchi - tar- biyachi boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo'yiladigan muhim talablaridan biri shuki, u o'z predmetini, uning metodikasini chuqur o'zlashtirgan boiishi zarur. Bu pedagog-tarbiyachining obro'sini ko'taradi. Tarbiya- chi kasbiga xos bo'lgan muhim fazilatlaridan, talablaridan biri bolalarni sevish ularning hayoti bilan qiziqish har bir shaxs- ni hurmat qilishdan iborat. Bolani sevgan butun kuch va bili- mini bolalarni kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqaro qilib tarbi- yalashga safarbar qila oladigan odamgina haqiqiy tarbiyachi- pedagog bo'la oladi. Bolalarni sevish - pedagogning murakkab mehnatini jozibali va yengil qiladi. Tarbiyachining bolalar-
ga munosabati pedagogikada tarbiyalanuvchi shaxsga hurmat, unga talabchanlik bilan bir qatorda turadi. Bu munosabat bolada pedagogga nisbatan ishonchni uyg'otadi, o'qituvchiga bolalarni chinakam ma'naviy murabbiysi bo'lishga imkon beradi.
Pedagog faoliyatining muvaffaqiyati pedagogik qobiliyatla- rining mavjudligiga ham bog'liqdir. Pedagogik qobiliyat - pedagogik mahoratga erishishning zaminidir. Pedagogik qobiliyat tarkibiga: pedagogik kuzatuvchanlik, pedagogik tasavvur, diqqatni taqsimlash, tashkilotchilik qobiliyati va pedagogik muomala kiradi. Pedagogik qobiliyatlar pedagogik faoliyati jarayonida, shuningdek, uni bu faoliyatga tayyorlash jarayonida shakllanadi. Pedagogik mahorat - bu yosh avlodga ta’lim-tarbiya berishni yuksak darajada va doimiy ravishda takomil- lashtirib borish san'atidir.
Curriculum, or the content of teaching, maybe designed to encourage learning processes (memory, attention, observation) and cognitive skills (reasoning, comparing and contrasting, classification), as well as the acquisition of specific information, such as the names of the letters of the alphabet (Wiggins and McTighe, 1998). The teaching strategies or methods used in implementing the curriculum are the arranged interactions of people and materials planned and used by teachers. They include the teacher role, teaching styles, and instructional techniques (Siraj-Blatchford, 1998). The third aspect of pedagogy, which might be thought of as cognitive socialization, refers to the role that teachers in early childhood settings play, through their expectations, their teaching strategies, their curricular emphases, in promoting the reper- toire of cognitive and affective characteristics and skills that the young child needs to move down the path from natal culture to school culture to the culture of the larger society.
O'quv rejasi va undajoylangan barcha mashg’iiiotlar (xoti ra, e’tiborni rivojlantirish va kuzatuvchanlik) xususiyatlarini rivojlantirishga qaratilgan bo'iishi mumkin, shuningdek, kongnetiv qobiliyatlar ya'ni (mulohaza qilish, taqqoslash qarama-qarshilik va klassifikatsiya) kabilarni rivojlantirish shu bilan birga ma’lum bir ma’lumotni alfavit harflarini o‘rganishga ham qaratilgan tarzda bo‘lishi mumkin.
(Wiggins and McTighe, 1998) 0‘quv rejasi davomida olingan ma’lumotlarga ko‘ra tuzilgan va ishlatiladigan o‘quv strategiyalari va usullari o'qituvchilar tomonidan qoilaniladi. U o‘z ichiga o'qituvchinmg roli va o‘qitish uslubini qamrab olgan (Siraj-Blatchford, 1998). Kognetiv sotsiyalizatsiya Pedagogikani uchinchi jihati deb hisoblanadi. U o‘z ichiga bolani yoshligidagi strategik o'qitish asnosida boiib u bolani xarakteristik va o‘qiy olish jihatidan yosh bolalik o'yinqaroqliklarini kamaytirib katta hayotga, ya'ni ommaviy muhitga tayyorlab beradi.
Professional Development for Early Childhood Professionals: Examining Pedagogy in Early Childhood 8 October 2010.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo’yilgan talablar. Uning shaxsini shakllantirish. Pedagog-tarbiyachining nutq madaniyati
|
