29-rasm. «Og'izdan ogMzga» (a), «Og'izdan burunga» (b) sun’iy nafas berish
Havoni puflab kiritilganida har safar u o'pkani imkoni boricha ko‘proq
rostlaydigan miqdorda qihb puflash kerak boiadi, ko‘krak qafasining ha-
rakitiga qarab buni bilish mumkin. Kam havo
puflab kiritiladigan boisa,
bunday sun’iy nafas naf bermaydi. Havoni tabiiy nafas tiklanguncha, bir
daqiqada 16-18 martadan bir maromda puflab yuborib turiladi. Shikast
langan odamning pastki ja g i yaralangan boisa, sun’iy
nafasni boshqa
usul bilan oldirish mumkin,bunda havo shikastlangan odamning bumidan
puflab kiritiladi (29-rasm).
Kallistov usuli bilan sun’iy nafas oldirishda
shikastlangan odamning
qoilarini oldinga cho‘zib, qomi bilan yotqiziladi, boshini yon tomonga
burib, tagiga kiyimini (choyshabini) dumaloqlab qo‘yiladi. Zambilning
tasmalari yoki bir-biriga ulangan ikkita-uchta
shimning kamari bilan
shikastlangan odamni dam-badam (nafas harakatlari maromida) 10 sm
gacha yuqori koiariladi va pastga tushiriladi. Shikastlangan odam yuqori
koiariiganida ko'krak qafasi yozilishi natijasida unga nafas kiradi,
pastga
tushirilganida ko‘krak qafasining siqilishi tufayli undan nafas chiqadi (30-
rasm).
Yurak faoliyati birdan to‘xtab qolgan paytda (buning alomatlari
puis yo‘qolib qolishi, yurak urishining bilinmasligi, ko‘z qorachiqla-
rining yorugiikka reaksiya ko‘rsatmay, kengayib turishidir)
darhol
yurakni bilvosita uqalashga kirishiladi: shikastlangan odamni chalqan-
cha yotqiziladi, u imkon qadar usti qattiq joyda yotishi kerak. Yor
dam beruvchi kishi uning chap tomoniga o‘tib, ustma-ust qo‘yilgan
o‘z kaftlarini to‘sh suyagining pastki uchdan bir sohasiga qo‘yadi. Bir
247
