yuviladi, og‘zini chayqab tashlash uchun suv beriladi. So‘ngra unga res
pirator kiygazib yoki paxta-dokali bogiam taqib yoki og'zi
bilan bxirnini
sochiq, ro‘mol, sharf bilan berkitib, kiyim-kechaklari qisman dezaktivatsi-
yadan o‘tkaziladi. Bunda kiyimdan supurib-qoqib tushiriladigan radioak
tiv chang boshqalarga tegmaydigan boiishi uchun shamolning yo‘nalishi
hisobga olinadi.
Radioaktiv moddalar organizm ichiga tushib qolgan b o isa, m e’da
yuviladi, odamga adsorbsiyalovchi moddalar (faollashtirilgan ko‘mir)
ichiriladi. Ko‘ngil ay nib, behuzur b o isa,
shaxsiy dorigidan qusishga
qarshi modda olib ichiriladi. Nur ta’siriga uchragan odam yuqumli
kasalliklarga moyil b o iib qoladi, shunga ko‘ra bunday kasalliklarn-
ing oldini olish maqsadida bakteriyalarga qarshi № 2 vositani ichish
tavsiya etiladi.
12.11. Yurak faoliyati va nafas olish to‘satdan to‘xtab qolganida
birinchi tibbiy yordam berish
Yurak faoliyati to‘satdan to‘xtab, odam nafas olmay qolgan mahalda
klinik o iim holati boshlanadi. Yurakni darrov bilvosita uqalash va sun’iy
nafas oldirishga kirishiladigan boisa, bir qancha hollarda odamni qutqa
rib qolish mumikin boiadi. Odam elektr tokidan zararlanganida, suv
ga cho‘kkanida va nafas yoilari bosilib yoki
tiqilib qolgan boshqa bir
qancha hollarda yurak faoliyati birdan to‘xtab qolishi mumkin. Bunda
sun’iy nafas oldirish uchun o‘pkaga havo yuborishga imkon beradigan
maxsus apparatlardan foydalanish hammadan ko‘ra ko‘proq naf beradi.
Ana shunday apparatlar bo‘hnagan taqdirda har xil usullar bilan sun’iy
nafas oldiriladi, masalan, «ogizdan ogizga» nafas berish usuli. Sun’iy
nafas oldirishga kirishishdan aw al shikastlangan odamni chalqancha
yotqizib, havo o‘tkazuvchi yoilari havo oiishi
uchun ochiq turganiga
ishonch hosil qilish kerak, buning uchun uning boshini irakoni boricha
ko‘proq orqaga engashtirib qo‘yiladi. Jagiari qisilib qolgan boisa, pastki
jag‘ini
oldinga tortib engagiga bosish, og‘zini ochish, so‘ngra salfetka
bilan o g iz bo‘shligini soiak yoki qumq massalardan tozalab olish va
sun’iy nafas oldirishga kirishish: shikastlangan odamning ochiq turgan
og‘ziga bir qavat salfetka (dastro‘mol) qo‘yib, bumini qisish,
chuqur na-
'fas olib, lablami shikastlangan odam lablariga mahkam taqash va ger-
metik qilib turib, kuch bilan uning og‘ziga havo puflab kiritish kerak.
