99
Май 2021 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG`ICH SINF O`QUVCHILARINING INTELEKTUAL QOBILYATI
RIVOJIGA PSIXOLOGIK YONDASHUV
Madyarova Muhabbat Fayzullayevna
Xorazm viloyat Gurlan tuman
17-maktab boshlang`ich sinf o`qituvchisi
Allayarova Dilorom Ibragimovna
Xorazm viloyat Gurlan tuman
17-maktab psixologi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang`ich sinf o`quvchilarining intelektual qobiliyatini
rivojlantirishga psixologik yondashuv o`z aks topgan.
Kalit so`zlar:
intelekt, psixologiya, o`quvchi.
Boshlang`ich sinf o`quvchilarini har jihatdan ilm olishga, barkamol avlod bo`lib yetishishiga,
intelektual qobilyatini rivojlantirishga intilamiz. Buning uchun eng avvalo, uning ruhiyati bilay
ishlay bilish lozim. Biz aynan shundagina bola intelektini rivojlantira olamiz. Shu o’rinda
intellektual so’zining ma’nosini aytib o’tish o’rinlidir. Intellektual – so’zining lug’aviy ma’nosi
aqliy jihatdan yetuklik, fahm-farosat, aql-idrok, zakovat, zukko ya’ni zakovatli inson, zukko bo’lish
demakdir. Shunday qilib intellekt muommosi chet el g’arbiy Yevropa, AQSh psixologiyasida
juda keng o’rganilgan bo’lib ular turlicha nazariyalar, konsepsiyalar, yondashishlar pazitsiyalar
, yo’nalishlarga asoslangan holda tadqiq qilingan.
Bola uchun eng zaruriy shoroit muhitdir. Sog’lom psixologik muhit bolaning bilish
jaroyonlarini narmal rivonlanishini ta`minlaydi. Shu bilan birga insonning hissiy holatlari
hamda hususiyatlarining rivojlanishida muhumdir. Ma`naviyat ham aqliy rivojlanishning muhum
omillaridandir. Ehtiyoj va qiziqishlar har bir faoliyatda faollik ko’rsatishni ta`minlaydi. Shu
jumladan buni ta`lim faoliyatida ham o’rni beqiyos , bunday ehtiyoj qiziqish xohish va istaklar
inson qobiyatini nomoyon qiladi. Qobiliyatli inson o’zidagi imkoniyatdan o’rinli foydalana
olsa aql –zakovatni yuqori cho’qqisiga chiqadi. Qobiliyat iste`dod, talant darajasiga chiqishi
insonning aqliy qobiliyatiga bog’liq. Individual yondashishni nafaqat talimda balki o’yin va
mehnat faoliyatida ham mazmunli amalga oshishi kerak. Bunda aqliy taraqqiyotning dastlabki
poydevori qo’yiladi. Shu bilan birga bolalarning ish xususiyatlari hamda psixolagik xususiyatlarini
inobatga olgan holda ta’lim tarbiya berish zarurdir. Bunday vazifa psixologlar oldiga bir qator
vazifalarni yuklaydi, bular - bolalarni ham psixologik ham pedagagik jihatdandan chuqurroq
o’rganish: - Bola yashaydigan ijtimoiy muhitni bilish va ta`sir etuvchi omillarni aniqlash: -
Kattalar tamonidan bildirilgan talim tarbiyani o’zlashtirish; - Diognostik kotteksion prafilaktik
ishlarni yazshi bilish; - Bolaga yaratilgan shoroitlarni o’rganishi va qobiliyatlarni aniqlay bilish.
Tarbiya va ta`lim jarayoning mazmuni ikki maqsadni o’z ichiga qamrab oladi;
Birinchidan bolani aqliy taraqqiyotini taminlash ikkinchidan shaxsni takomillashtirishdan tarkib
topgandir. Pedagagik faoliyat shu murakkab muommoni hal etishga qaratilmog’i zarur. Aqliy
taraqqiyot insonning umumiy kamolati bilan mutonasib ravishda o’zgaradi. Aqliy taraqqiyotni
ro`yobga chiqaradigan asosiy manbalar bilim egallash jaroyoni, faoliyat emotsianol irodaviy jabxa
individual hususiyat shaxslararo munosabatdan iboratdir.
Bu jarayonda maktab psixologi va pedagog jamoaning birdamligi va hamkorlikda ish olib
borishi muhim hisoblanadi. Bolalarga ta`lim-tarbiya berish jarayonida uning ruhiy holatini
hisobga olish muhim hisoblanadi. Shu sababdan ham o`qituvchi va maktab psixologi juftligi katta
ahamiyatga ega kuchdir.
