Mantiqiy Iqtisodiyot

352
quritiladi. Bo'yoq va o'choqlarni tayyorlash, isitish, yorug'lik va elektr energiyasini
ta'minlash, tasmalar, motorlar va zavod uchun kerakli boshqa narsalarni yasash uchun
qancha mehnat va mahorat ketgan? Zavoddagi farroshlarchi, ular ham mening
ajdodlarimmi? Albatta, undan tashqari Tinch okeani gaz va elekt kompaniyasining
gidroelektr stansiyasi dambasiga beton quygan quruvchilar ham ajdodlarim bo'ladi!
Oltmish vagon taxta mahsulotlarini mamlakat bo'ylab tashishda ishtirok etgan
yaqin va uzoq qarindoshlarni ham unutmang.
Tejamkor ota-onamning jamg'argan kapitali hisobiga qurilgan 4 miliion dollarlik
asbob-uskunalar va binodan iborat qalam zavodiga kelgandan so'ng, har bir taxtachaga
murakkab uskuna bilan sakkizta ariqcha tilinadi, keyin boshqa uskuna bilan har
ikkinchi taxtachaga grafit qo'yib chiqiladi, undan keyin yelimlanadi va ustiga boshqa
taxtacha qo'yiladi — xo'ddi sendvich yasagandek.
Dastgoh shu yog'och sendvichdan men va yetti og'alarimni o'yib yasaydi.
Grafitimning o'zi ham murakkab bir narsa. Grafit Seylonda qazib olinadi. Konchilarni,
ularning asboblarini yasovchilarni, grafit tashish uchun qog'oz qoplarni va ularni
tugish uchun ip ishlab chiqaruvchilarni, kemaga yuklarni ortuvchilarni va kemalarni
yasovchilarni ham hisobga oling. Hattoki mayoq nazoratchilari va kemalarga yo'l
ko'rsatuvchi mutaxassislar ham mening dunyoga kelishimga hissa qo'shganlar.
Grafit tarkibida qayta ishlashda qo'llaniladigan ammoniy gidroksidi bor
Missisippi loyi bilan aralashtiriladi. Keyin sulfat kislotasi bilan qayta ishlangan hayvon
yog'i kabi sulfatlangan yog'lar bilan namlantiruvchi vositalar qo'shiladi. Bir qator
asbob-uskunalardan o'tganidan keyin, aralashma kolbasaga o'xshash shakllarda chiqib
keladi. Keyin uni kesib, quritiladi va 1000 darajali haroratda bir necha soat pishiriladi.
Grafitlarning mustahkamligi va silliqligini oshirish uchun ularga parafin mumi,
vodorodlangan tabiiy yog'lar va Meksikadan keltirilgan kandelilla mumining issiq
aralashmasi bilan ishlov beriladi.
Mening kedrdan yasalgan qobig'im olti marta laklanadi. Lakning tarkibini
bilasizmi? Kanakunjut yetishtiruvchilar va kastor yog'i ishlab chiqaruvchilar bunga
aloqador deb kim o'ylabdi? Ularning ham hissasi bor. Hatto lakni chiroyli sariq rangga
keltirish jarayonida ham son-sanoqsiz ishchilarning mehnatidan foydalanilgan!

353
Endi yorlig'iga e'tibor bering. U qorakuya bilan smola aralashmasini qizitishdan
hosil bo'lgan yupqa plyonka. Smola qanday yasalishini va qorakuya nima ekanligini
bilasizmi?
Mening mayda metall halqam mis va ruh qotishmasidan yasalgan. Rux va mis
qazib olishda ishtirok etgan konchilarni va shu tabiiy boyliklardan yaltiroq tunuka
ishlab chiqargan ishchilarni tasavvur qiling. Gardishimdagi qora halqalar — qora nikel.
Qora nikel nima o'zi va u nimalarda ishlatiladi? Gardishimning markazi nima uchun
qora nikel emasligining tarixini tushuntirish uchun ancha varaq kerak bo'ladi.
Va nihoyat mening sharafli tojimga to'xtalsak. Qalam yasovchilar orasida
«po'kak» deb tanilgan bu qismni odamlar men bilan qilgan xatolarini o'chirishda
foydalanadilar. Uning tarkibiy qismlaridan biri «faktis» o'chirish vazifasini bajaradi. U
Gollandiyaning Ost-Indiyasidan keltirilgan kolza o'simlik yog'i bilan oltingugurt xloridi
reaksiyasidan olingan rezinasifat mahsulot. Ommabop fikrdan farqli o'laroq, rezina
faqat biriktirish uchun kerak. Undan tashqari, qotiruvchi va tezlashtiruvchi moddalar
ham ishlatiladi. Pemza toshi Italiyadan keltiriladi, «po'kak»ga rang beruvchi bo'yoq
modda kadmiy sulfiddir.

Download 9,85 Mb.