Kompyuterlarning boshlang’ich yuklanishidagi keyingi
amallar shu dasturdagi
buyruqlarga kо’ra ketma-ket bajariladi. Shunday qilib, kompyuterlarning ishi – u
yoki bu dasturdagi buyruqlarni uzluksiz bajarishdan iborat,
bundan tashqari bu
dasturlar о’z navbatida bоshqa yangi dasturlarni xotiraga yuklashi mumkin. Har
qanday dastur bir qancha mashina buyruqlaridan tashkil topadi. Har bir mashina
buyruqlari о’z navbatida bir necha elamentar tashkil etuvchilardan iborat bо’ladi. Bu
tashkil etuvchilarni
“takt”lar deb atash qabul qilingan.
Buyruqlar murakkablik
darajasiga kо’ra bir yoki bir necha taktdan iborat bо’lishi mumkin. Masalan,
ma’lumotlarni protsessorning bir ichki registridan boshqasiga о’tkazish buyrug’i bir
necha taktdan iborat. Yoki ikki sonning kо’paytmasini hisoblashni olsak, bu ham bir
necha taktlardan tashkil topgan.
Kompyuterlar har bir mashina buyrug’ini bajarishda quyidagi ishlarni
amalga oshiradi:
1. Buyruqlar manzili hisobchisi registrida joylashgan manzilga kо’ra keyingi
buyruq
chaqiriladi, yani bu buyruqqa mos kod vaqtincha saqlanish uchun
maxsus buyruqlar registriga yoziladi;
2. Buyruqlar manzili hisobchisi avtomatik ravishda keyingi buyruqni manzilini
о’zida saqlaydi. Bu jarayon oldingi buyruq manziliga buyruqni uzunligi bilan
aniqlanadigan о’zgarmas sonni qо’shish bilan amalga
oshiriladi;
3. Buyruqlar registriga chaqirilgan buyruqda keltirilgan amallar bajariladi va
natija tezkor xotiraga yoziladi.
Kompyuterlarning ishlash prinsipini signallar doirasida tahlil qilanadigan
bо’lsa, quyidagilar о’rinli bо’ladi:
1. Kiruvchi ma’lumotlar kо’rinishidan qat’iy nazar,
elektr yoki noelektr
signallar kо’rinishida bо’ladimi barchasi elektr signali kо’rinishiga
о’tkaziladi;
2. Bu signallar qayta ishlash bloki yordamida qayta ishlanadi;
3. Qayta ishlangan chiquvchi signallar qayta ifodalovchi yordamida noelektr
signallarga о’tkazilib, kompyuter ekranida tasvirlanadi.
