• Gidrogenizasiya usuli
  • Kukunlardan
  • Mashinasozlik materiallari 11-Mavzu: Kukun metallurgiyasi asoslari




    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet2/13
    Sana31.01.2024
    Hajmi1,15 Mb.
    #149148
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
    Bog'liq
    Engineering materials - lecture 11

    Fizik-kimyoviy usullar bilan kukunlar olishda boshlang‘ich materialning 
    kimyoviy tarkibi va xossalari o‘zgaradi. Metallarni oksidlardan kimyoviy 
    qaytarish, suyultirilgan tuzlarni elektroliz qilish, karbonil va gidrogenizatsiya 
    usullari asosiy fizik-kimyoviy usullar hisoblanadi. 
    Oksidlardan materiallarni kimyoviy qaytarish gazsimon yoki qattiq qaytargichlar 
    bilan amalga oshiriladi. Gazsimon tiklagichlar sifatida tabiiy, domna gazlari, 
    karbonat angidrid, shuningdek vodorod keng qo‘llaniladi. Kimyoviy qaytarish 
    natijasida hosil bo‘ladigan g‘ovak metall massa maydalanadi. Kukun olishning 
    fizik-kimyoviy usullari ichida bu usul eng arzon hisoblanadi. 1-100 mkm 
    o‘lchamli dendrit ko‘rinishdagi toza va nodir metallar (tantal, sirkoniy va 
    boshqalar) ning kukunlari suyultirilgan metall tuzlarini elektroliz qilish usuli bilan 
    olinadi. Elektroliz usuli ifloslangan xomashyodan toza kukunlar olish imkonini 
    beradi. Karbonil usuli 1-800 mkm o‘lchamli sferoid ko‘rinishdagi magnitli temir, 
    nikel va kobalt kukunlarini olish imkonini beradi. Bu usul bilan olingan mahsulot 
    200-300°C haroratda metall kukuni va uglerod oksidiga parchalanadi. 
    Gidrogenizasiya usuli asosida kalsiy gidrati bilan xromni qaytarish yotadi. Bunda 
    hosil bo‘lgan ohak suv bilan yuviladi, metall kukuni esa 8-20 mkm o‘lchamli 
    dendritlardan tashkil topadi. 
    Kukun metallurgiyasi - metallurgiyaвф metall va metallmas kukunlar ishlab 
    chiqarish va ulardan buyumlar tayyorlash sohasi. Metall bilan metallmas materi-
    allar kukunidan tayyorlanadigan materiallar metallokeramik qotishmalar, metall 
    kukunidan tayyorlanadigan materiallar esa kukun qotishmalari deb ataladi. 
    Metall kukunlardan buyumlar tayyorlash printsipini dunyoda birinchi marta 1826 
    yilda rus metallurglari P.G. Sobolevskiy va V. V. Lyubarskiy yaratishdi; plativa 
    kukunini presslab va pishirib buyum tayyorlashgan. Keyinchalik rus olimi N. N. 
    Beketov 1865 yilda baʼzi metallar kukunini olishning nazariy asoslarini bayon 
    kildi. 20-asrning boshlariga kelib Kukun metallurgiyasi usullari AQSH, 
    Germaniya, Angliya, Rossiya sanoatlarida qoʻllanila boshlandi. 


    Kukunlardan metall materiallar (buyumlar) ishlab chiqarish uchun, dastlab, 
    metallar yoki metallar bilan metallmas materiallarning mayin kukunlari 
    tayyorlanadi. Metall kukunlari tayyorlashda, asosan, qattiq metallarni mexaniq 
    maydalash, metallarning qattiq birikmalarini (metall oksidlarini) qaytarish, 
    elektroliz, suyuq metallarni purkash usullari qoʻlla-niladi. Soʻngra kukunlardan 
    dastlabki maʼlum kimyoviy tarkib va xossali aralashma (shixta) tayyorlanadi va 
    undan kerakli buyumning zagotovkasi qoliplarga solib tayyorlanadi hamda 
    presslanadi, keyin asosiy komponen-tning suyuqlanish temperaturasidan pastroq 
    temperaturada, asosan, elektr pechlarda qovush-tirilgan zagotovkalarga sovuqlayin 
    yoki qizdirib qoʻshimcha ishlov beri-ladi. 

    Download 1,15 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mashinasozlik materiallari 11-Mavzu: Kukun metallurgiyasi asoslari

    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish