• Metall kukunlarini prokatlash sovuqlayin yoki issiqlayin deformasiyalash
  • Mashinasozlik materiallari 11-Mavzu: Kukun metallurgiyasi asoslari




    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet5/13
    Sana31.01.2024
    Hajmi1,15 Mb.
    #149148
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
    Bog'liq
    Engineering materials - lecture 11

    Issiqlayin presslashda press-qolipda buyum shakllantirilibgina qolmay, pishiriladi 
    ham, bu esa fizik-kimyoviy xossalari yuqori bo‘lgan g‘ovaksiz material olish 
    imkonini beradi. Issiqlayin peresslashni vakuumda, himoya qilish yoki qaytarish 
    atmosferasida, keng harorat oralig‘ida (1200-1800°C), sovuqlayin presslashga 
    nisbatan ancha past bosimda bajarish mumkin. Odatda, kukunlar kerakli 
    haroratgacha qizdirilgach bosim ostida siqiladi. Bu usullardan kiyin 
    deformasiyalanadigan metallar (boridlar, karbidlar va boshqalar) dan buyumlar 
    tayyorlashda foydalaniladi. 
    Metall kukunlarini prokatlash 
    sovuqlayin yoki issiqlayin deformasiyalash 
    usuli bilan tasma, sim, polosa ko‘rinishidagi buyumlar olishning uzluksiz 
    prosessidir. Prokatlash vertikal, qiya va gorizontal yo’nalishlarda bajariladi. 
    Vertikal holatda prokatlash buyumni shakllantirish uchun eng yaxshi sharoit 
    hisoblanadi. Avvaliga kukun bunkerdan aylanma siquvchi valiklar orasidagi 
    zazorga tushadi, xomaki xoliga keltirish uchun qisiladi, so‘ngra pishirish uchun 
    pechga yo‘naltiriladi, keyinchalik toza valiklarda prokatlanadi. Prokatlashda kukun 
    hajmi bir necha marta kichrayadi. Tasmani prokatlashda valik diametrining tasma 
    qalinligiga nisbati 100:1 dan 300:1 gacha bo‘lishi kerak. Kukunlarni prokatlash 
    tezligi quyma metallarni prokatlash tezligiga nisbatan ancha kichik bo‘lib, 
    kukunning oquvchanligi bilan cheklanadi. Shuning uchun aylanuvchi valiklar 
    sirtining chiziqli tezligi metall kukunning bunkerdan chiqib, valiklar orasidagi 
    zazorga surilish tezligidan kichik bo‘lishi kerak. Prokatlash usuli bilan bir va ko‘p 
    qatlamli buyumlar, qalinligi 0,025-3 mm, eni 300 mm gacha bo‘lgan tasmalar, 
    diametri 0,25 mm va undan katta bo‘lgan simlar va xakazolar olish mumkin. 
    Prosessning uzluksizligi uni avtomatlashtirishni hamda yuqori unumdorligini 
    ta’minlaydi. 
    Detal va buyumlarga kerakli mustahkamlik va qattiqlik berish uchun ular 
    pishiriladi
    . Pishirish operasiyasi buyumni asosiy komponent suyuqlanadigan 
    haroratning 0,6-0,8 qismiga qadar qizdirish va shu haroratda ma’lum vaqt ushlab 
    turishdan iborat. Pishirish qarshilikli elektr pechlarda induksion qizdirish yoki 
    bevosita pishiriladigan buyum orqali tok o‘tkazish yuli bilan amalga oshiriladi. 


    Metall kukunlar oksidlanmasligi uchun pishirish argonli, geliyli muhitlarda, 
    vakuumda yoki vodorod muxitida bajariladi. Tob tashlamasligi uchun yupqa va 
    yassi detallar bosim ostida pishiriladi. Buyumlarga uzil-kesil shakl va aniq 
    o‘lchamlar berish uchun ular pardozlash operatsiyalaridan o‘tkaziladi; 
    kalibrlanadi, kesib ishlov beriladi, kimyoviy termik ishlanadi, elektrofizik usullar 
    bilan kerakli o‘lchamiga yetkaziladi, qayta presslanadi. 
    Kalibrlash presslangan buyumni press-qolipdagi mos qirqimli teshikdan siqib 
    o‘tkazishdan iborat. Kalibrlash natijasida buyumning o‘lchamlari aniqlashadi, sirti 
    silliqlanadi, g‘ovakligi kamayadi. 
    Presslangan zagotovkalardan murakkab shaklli detallar (cho‘zish uchun volokalar, 
    qattiq qotishmali qistirmalar, shtamplarning matritsalari va xokazolar) olish; ichki 
    va tashqi rezbalar qirqish; diametri kichik, lekin chuqur teshiklar olish uchun ularni 
    kesib ishlanadi. Kimyoviy-termik ishlash (azotlash, xromlash, sianlash va xokazo) 
    metallardagi kabi bajariladi. G‘ovaklikning mavjudligi, demak, yoyilgan sirtning 
    mavjudligi kimyoviy termik ishlash prosessini aktiv amalga oshirish imkonini 
    beradi. 

    Download 1,15 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mashinasozlik materiallari 11-Mavzu: Kukun metallurgiyasi asoslari

    Download 1,15 Mb.
    Pdf ko'rish