Mashinasozlik materiallari 3-Mavzu




Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/16
Sana12.12.2023
Hajmi1,13 Mb.
#116853
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
Engineering materials - lecture 3

solishtirma og’irlik 
bo’yiga likvatsiya 
yoki 
qavatli likvatsiya 
deb nomlanadi. 
Solishtirma og‘irlik bo‘yiga likvatsiya hosil bo‘lishiga quyidagilar sabab bo‘ladi: 
Ajralib chiqadigan qattiq fazaning solishtirma og‘irligi bilan qolgan suyuq fazaning 
solishtirma og‘irligi orasidagi farq sharoit tug‘dirishi; 
Qotish davrida sekin sovitish. 
Suyuqlikda cho‘ka oladigan yoki qalqib chiqadigan qattiq ajramalarning o‘z- 
o‘zidan vujudga kelishi ham bunday likvatsiya hosil bo‘lishi uchun zarur sharoit 
tug‘diradi. 
Qolipga quyilgan suyuq qotishma qotayotganda, dastavval, quyma qobig‘idan 
ichkari tomonga (bu qobiq quymaning qobiq devorlariga tegib, tez sovishidan hosil 
bo‘lgan juda mayda donachalardan iboratdir) uzunchoq kristallar o‘sib chiqadi, bu 
kristallar qalqib chiqa olmay yoki cho‘ka olmay, transkristallanish sirtqi devori hosil 
qiladi. Bunday holda likvatsiyalanuvchi suyuqlik quyma ichiga to‘planadi. Buning 
natijasida hosil bo‘lgan likvatsiya 
zonalar likvatsiyasi
deb ataladi. 
3.3-rasm. Likvatsiyalar turlari sxemalari: a -kristallitlararo likvatsiya, b -
solishtirma og’irlik bo’yicha likvatsiya,
v -zonal likvatsiya

Likvatsiyaning yana kristall ichra likvatsiya yoki dendrit likvatsiyasi deb 
ataluvchi turi ham bor. 


Kristallarning shakliga o‘ta sovush darajasi ta’sir qiladi. O‘ta sovush darajasi juda 
kichkina bo‘lsa, muntazam geometrik shakldagi kristallar hosil bo‘ladi. O‘ta sovish 
darajasi bir qadar katta bo‘lsa, kristallar dendrit shaklini oladi, ya’ni kristallar, 
asosan fazaviy kristall panjaraning asosiy o‘qlariga mos yo‘nalishida o‘sadi. 
O‘ta sovish darajasi ancha katta bo‘lsa, sferoid shaklidagi kristallar hosil bo‘ladi. 
Metall quymalarda kristallar, umuman aytganda dendrit shaklida bo‘ladi. Buni 
birinchi bo‘lib D.K.Chernov chizib bergan. 
Qotishma 
sekin 
sovitilganda 
diffuziya 
jarayoni 
kristallar 
tarkibini 
barobarlashtirishga ulguradi, tez sovitilganda esa diffuziya jarayoni tugallanmay 
qoladi, ya’ni ayrim kristallarning tarkibi barobarlashmaydi. Dendritlarning 
markaziy qismida qiyin suyuqlanuvchi «Komponent (a’zo) chetlarida- 
pereferiya»sida esa oson suyuqlanuvchan komponent ko‘p bo‘ladi. Dendritlarning 
har xil joylarida uchraydigan bunday kimyoviy turli jinslilik kristall ichra 

Download 1,13 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish