• Metall rangi
  • Suyuqlanish harorati
  • Kelvin (K)
  • Metall materiallarning fizikaviy va kimyoviy xossalari




    Download 1,13 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet14/16
    Sana12.12.2023
    Hajmi1,13 Mb.
    #116853
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16
    Bog'liq
    Engineering materials - lecture 3

    Metall materiallarning fizikaviy va kimyoviy xossalari. 
    Fizik xossalari. Metallarning fizik xossalariga uning rangi, zichligi, suyuqlanish 
    harorati, issiqlik o’tkazuvchanligi, issiqdan kengayuvchanligi, issiqlik sig’imi, 
    elektr o’tkazuvchanligi, magnit xossalari va boshqalar kiradi. 
    Metall rangi 
    deb, ma’lum to’lqin uzunligidagi yorug’lik nurini qaytarish 
    xususiyatiga aytiladi. Masalan, mis pushti-qizil rangli, alyuminiy esa kumushsimon 
    oq rangli bo’ladi. 
    Metallning zichligi hajm birligida joylashgan massa bilan xarakterlanadi. 
    Zichligiga ko’ra barcha metallar yengil (4500 kg/m
    3
    dan kam) va og’ir xillarga 
    bo’linadi. Turli buyumlar yaratishda metall zichligi muhim rol o‘ynaydi. Masalan,
    samolyot va raketasozlikda juda yengil metall va qotishmalardan (alyuminiyli, 
    magniyli, titanli) foydalanishga harakat qilinadi. Bu buyum massasini kamaytirish 
    imkoniyatini beradi. Suyuqlanish harorati deb, metall qattiq xolatdan suyuq 
    holatga o‘tadigan haroratiga aytiladi. Suyuqlanish haroratiga qarab qiyin 
    suyuqlanadigan (volfram 3416°C, tantal 2950°C, titan 1725°C va boshqalar) va oson 
    suyuqlanadigan (qalay 232°C, qurg‘oshin 372°C, rux 419°C, alyuminiy 660°C) 
    metallar bo‘ladi. Quyma buyumlar, payvandlanadigan va kavsharlanadigan 
    birikmalar termoeleketrik priborlar va boshqa buyumlar tayyorlash uchun metall 
    tanlashda suyuqlanish harorati katta ahamiyatga ega. SI birliklar sistemasida 
    suyuqlanish harorati Kelvin (K) shkalasida ifodalanadi. 
    Metallning issiqlik o‘tkazuvchanligi deb, uning ko‘p qizigan uchastkasidan kam 
    qizigan qismiga issiqlik o‘tkazish, xususiyatiga aytiladi. Kumush, mis, alyuminiy 
    ko‘p issiqlik o‘tkazuvchanligi alyuminiyga nisbatan besh marta kichikdir. Detallar 
    uchun materiallar tanlashda issiqlik o‘tkazuvchanlik katta ahamiyatga ega. Masalan, 
    metall issiqlikni yomon o‘tkazsa, u qizdirilganda yoki tez sovitilganda (termik ishlov 
    berishda, payvandlashda) unda darzlar paydo bo‘ladi. Mashinalarning ayrim 
    detallari (dvigatellarning porshenlari, turbinalarining kurakchalari) issiqlikni yaxshi 
    o‘tkazadigan materiallardan tayyorlanishi kerak. SI birliklar sistemasida issiqlik 
    o‘tkazuvchanlik Vt (m K) bilan o‘lchanadi. 

    Download 1,13 Mb.
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




    Download 1,13 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Metall materiallarning fizikaviy va kimyoviy xossalari

    Download 1,13 Mb.
    Pdf ko'rish