3.2-rasm. Namunada oltingugurtli birikmalar (a), fosforli va uglerodli
birikmalar (b) ni taqsimlanishi.
Fosforning taqsimlanishini aniqlash uchun quyidagi ishlar qilinadi:
1.
Namunalar tayyorlanadi;
2.
Namunalar maxsus shkafdagi fosfor kosachadagi reaktiv (85 gr.
CuSl
2
,
53 gr.
NH
4
Cl va 1000 sm suvli eritma) ga tushirilib, unda 1—2 min saqlaymiz.
Bunda eritmada
Fe erib,
Cu ajralib namuna sirtiga o’tiradi;
3.
Reaktivdan namunani qisqich yordamida olib, sirtiga o’tirgan
Cu suv
bilan yuvib tozalangach, nam paxta bilan artib quritiladi;
4. Namuna sirtida fosforga va uglerodga boy joylari tezroq eriganligi sababli
qorayib ko’rinadi (3.2-rasm,
b).
Qotishmalarda hosil bo’ladigan likvatsiyalar
.
Quymada qotish jarayonida
suyuq faza tarkibining o‘zgarishi natijasida qattiq qotishmada har xil tartibli
joylar (zonalar) hosil bo‘ladi. Bu hodisaga
likvatsiya deyiladi.
Masalan, Pb-Sb tizimida dastlab ajralib chiqqan qo‘rg‘oshin kristallari bilan shu
kristallar orasida joylashgan evtektik aralashma bir-biridan farq qiladi.
Likvatsiyaning
bu turi kristallitlararo likvatsiya deyiladi. Kristallitlararo
likvatsiyani mikraskop ostida ko‘rish mumkin.
Bunday
likvatsiya
evtektikagacha
bo‘lgan
yoki evtektikadan keyingi
qotishmalarning normal tuzilishini tashkil etadi. Agar evtektika qotishmaning
hamma joyida ortiqcha faza bilan
bir tekis joylashib kelsa, bunday qotishmaning
tuzilishida nuqson bo‘lmaydi.
Bunday qotishmalar hamma vaqt ham benuqson bo‘lavermaydi. Ba’zan
suyuq
qotishmadan chiqadigan kristallar va qolgan suyuq faza suyuqlikning qota borishi
davomida bir-biridan ajraladi, solishtirma og‘irliklariga
qarab bir-biri ustiga
joylashib qoladi. Bunday qotishmalarda bo‘ladigan likvatsiya
