Detallar shu kuchlarga chidashi kerak. Tashqi kuchlarga qarshilik ko‘rsatish
qobiliyati detall va qotishmalarning
mexanik xossalari deb ataladi. Vaqtga qarab
kuchlar
statik, dinamik va
o’zgaruvchan tarzda o‘tadi. Bir tekisda - kichgina
o‘zgarish tezligi bilan ta’sir etuvchi kuch- nagruzkaga
statik nagruzka deyiladi.
Vaqt bo‘yicha katta texnik tezlik bilan ta’sir qiluvchi kuch-nagruzka - zarb bilan
ta’sir etuvchi nagruskalar
dinamik nagruzka
deyiladi. Ta’sir kuchi o‘zgarib
turuvchilari
o
‘zgarib turuvchi nagruzka
deb ataladi. Vaqti-vaqti bilan o‘zgarib
turuvchi nagruskalar
qayta-qayta o’zgaruvchi yoki
siklik nagruskalar
deyiladi.
3.5-rasm. Siklik nagruzka sxemasi:
a - cho‘zilib; b - qisib; v – belgi
o‘zgaruvchi nagruzka.
Tashqi kuchlar ta’siri ostida, xamda material ichidagi struktura - fazalar o‘zgarishi
natijasida materialda ichki kuchlar xosil bo‘ladi. Jism ko‘ndalang kesimi yuza
birligiga to‘g‘ri kelgan ichki kuchlar
kuchlanish deb ataladi. Bu ifoda bilan
konstruksiyani (detallni) mustaxkamligi xisoblanadi. Masalan, silindrik sterjenni
kuchlanishligini (mustaxkamligini) xisoblab aniqlanadi:
𝑮 =
𝑷
𝑭
𝒐
𝒌𝒈/𝒎𝒎
𝟐
(3.1)
Bu yerda:
G
kuchlanish;
