|
Metallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullari
|
| bet | 72/123 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 14,49 Mb. | | #234931 |
Bog'liq Mat va KMT darslikMetallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullari
1. Prokatlash.
Metall juvalar orasidagi siqilib o‘tadi.
Juvalar qarama-qarshi tomonga aylanadi.
Har xil listlar, turli profilli chiviqlar, relslar, quvurlar olinadi.
2. Kiryalash.
Zagotovka, uning ko‘ndalang kesimidan kichik bo‘lgan maxsus asbob (voloka) ko‘zidan tortib o‘tkaziladi.
Ingichka simlar, kavsharlangan chiviqlar va quvurlar ishlab chiqariladi.
3. Presslash.
Zagotovka matritsa teshigidan siqib chiqariladi.
Ko‘pincha chiviq va quvur kabi buyumlar olinadi.
10.2.- rasm. Metallarni bosim bilan ishlash asosiy turlarining sxemasi:
a – prokatlash; b – kiryalash; v – presslash; d –hajmiy shtamplash; e – list shtamplash.
4.Bolg‘alash.
Sandonga qo‘yilgan zagotovka bolg‘a babasining zarbiy kuchi ostida ishlanadi.
Val, shatun, tishli g‘ildirak kabi buyumlar olinadi.
5. Shtamplash.
a) hajmiy
Zagotovka shtamp bo‘shlig‘iga qo‘yib bolg‘alarda yoki presslarda uriladi.
Xomashyo-zagotovka materiali plastik deformatsiya natijasida bo‘shliqni to‘ldiradi.
Tirsakli vallar, shkivlar, klapan, bolt kabilar yasaladi.
b) List shtamplash.
List, polosa, lenta tarzidagi zagotovka matritsaga o‘rnatib, puansonni yurgizishda elektrotexnika apparatura detallari, xo‘jalik buyumlari olinadi.
Metallarni bosim bilan ishlashni asosan ikki kategoriyali bo‘lishi mumkin: Deformatsion jarayonlar va list materiallarini ishlash har bir kategoriya o‘z ichiga bir qancha asosiy sinflarni oladi.
Bosim bilan ishlash operatsiyalari klassifikasiyasi
Deformatsion jarayonlar odatda qoida bo‘yicha ko‘pincha yetarli deformatsiyalar va formalarini ko‘p o‘zgarishi bilan xarakterlanadi.
10.3. Metallarni qizdirish
Yuqorida aytgandek, metallar ma’lum darajagacha qizdirilganda sovuqligiga nisbatan deformatsiyalanishga qarshiligi 10-15 marta kamayadi.
10.3.- rasm. Metallarning deformatsiyalanishga qarshiligi
Lekin, temir-uglerod qotishmalari holat diagrammasidagi AE chizig‘iga yaqin temperaturada qizdirilganda metall qo‘yadi. Bunda donalar chegarasining oksidlanishi natijasida tuzatib bo‘lmaydigan nuqsonlar paydo bo‘ladi.
10.4.- rasm. Fe-FeC holat diagrammasiga ko‘ra qizdirib ishlashda temperaturalar oralig‘ini aniqlash sxemasi
Metallning suyuqlana boshlash haroratidan 50-100°C pastroq temperaturada esa metallning o‘ta qizish zonasi yetadi. O‘ta qiziganda donalar yirik bo‘ladi va uning zarbiy qovushqoqligi 5-20% pasayadi. Demak, metallarni ma’lum va zarur temperaturagacha qizdirish kerak ekan. Har bir metall va qotishmani diagrammaga qarab, haroratni topib qizdiriladi. [9]
Evtektoidgacha bo‘lgan po‘latlar GS chizig‘idan 50°C yuqorida tugaydi. Evtektoiddan keyingi po‘latlar uchun ES dan yuqori.
10.1-jadval
|
Boshlang‘ich harorati
|
Tugash harorati
|
1.Uglerodli po‘latlar:
|
|
|
C 0,3%
|
1200-1500
|
800-850
|
C 0,3-0,5
|
1150-1100
|
800-850
|
C 0,5-0,9
|
1100-1050
|
800-850
|
C 0,9-1,5
|
1050-1000
|
800-850
|
2. Legirlangan po‘latlar:
|
|
|
kam uglerodli
|
1100
|
825-850
|
o‘rta uglerodli
|
1100-1150
|
850-875
|
ko‘p uglerodli
|
1150
|
875-900
|
3.Alyuminiy qotishmalari:
|
490
|
350
|
4.Magniy qotishmalari:
|
430
|
300
|
5.Mis qotishmalari:
|
850
|
600
|
Agar yuqori temperaturali pechga sovuq zagotovka kritilsa, metall kesimi bo‘yincha temperaturalar farqi hosil bo‘lib, buning oqibatida metallda ichki kuchlanishlar vujudga keladi. Metall birdaniga qizimaydi.
10.2-jadval
Temperatura o‘lchangan joy
|
6 soatdan so‘ng
|
10 soatdan so‘ng
|
18 soatdan so‘ng
|
Quymaning sirti
|
1050
|
1200
|
1275
|
Quymaning o‘rtasi
|
550
|
800
|
1200
|
Metallning ko‘proq qizigan qismi hajmi kengayib, o‘rtadagi kamroq qizigan qatlamlarini tortadi, buning natijasida cho‘zuvchi radial kuchlanishlar hosil bo‘ladi. Temperaturalar farqi katta bo‘lsa, termik kuchlanishlar qiymati metallning mustahkamligidan ortib ketib, mikro va makro darzlar hosil bo‘ladi.
Shuning uchun metallni asta-sekin qizdirish kerak.
; soat
T – qizdirish vaqti, eng kami soat.
α – taxlash usulini hisobga oladigan koeffisiyent.
K – materialni issiqlik o‘tkazish qobilyatini hisobga oladi.
K=12,5-25;
K = 12,5 - oddiy po‘latlar uchun
K = 25 - legirlangan po‘latlar uchun
Lekin, sekin qizdirilganda, metall yuzasida uning zaki (okalina) hosil bo‘ladi. Bu metallni ortiqcha sarf qilishga olib keladi. Uning qattiqligi metall qattiqligidan katta. Shuning uchun asbobni ham tez yeyiltirib ishdan chiqaradi. Buni yo‘qotish uchun neytral muhitda qizdiriladi.
|
| |
