|
-
Mavzu:FOTOMETRIYA ELEMENTLARI
|
| bet | 160/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matni-
Mavzu:FOTOMETRIYA ELEMENTLARI
REJA:
1.Yorug’lik manbalari
2.Yorug`lik oqimi.
3.Yorug`lik kuchi.
4.Yoritilganlik. Yoritilganlik qonuni.
5.Yorug’likning qaytish va sinish qonunlari.To’la qaytish
Tayanch tushunchalar: yorug'lik oqimi , lumen, yorug'lik kuchi, k a n d e 1 a, Lumen, yoritilganlik, luks.
Yorug'lik xarakteristikalari. Shuni ta'kidlash lozimki, yorug'likning qabul qiluvchilarga, xususan, ko'zga ta'siri, bir tomondan, yorug'lik energiyasiga bog'liq bo'lsa, ikkinchi tomondan, yorug'likning to'lqin uzunligiga bog'liq bo'ladi. Ko'z yashil nurlarni eng yaxshi sezadi. Shuning uchun nafaqat qabul qiluvchi qayd etadigan yorug'lik energiyasi miqdorini, balki uning ko'zga ta'sirini xarakter-lovchi kattalikni ham bilish muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda yorug'lik oqimi tushunchasidan foydalaniladi. Binobarin, yorug'lik oqimi va demak, barcha yorug'lik xarakteristikalari ko'zda sezgi uyg'otuvchi elektromagnit nurlarga taalluqli kattaliklardir.
1.Фyorug'lik oqimi - vaqt birligida istalgan yuza orqali o'tadigan nurlanish energiyasi. 3- rasmda Q fazoviy burchak qarshisidagi S yuza orqali nuqtaviy manba chiqarayotgan yorug'lik oqimi ko'rsatilgan. Agar barcha yo'nalishlardagi yorug'lik oqimlari qo'shib chiqilsa, manbaning to'la yorug'lik oqimi hosil bo'ladi. Yorug'lik oqimining SI dagi birligi — lumen.
2.Iyorug'lik kuchi yorug'lik manbayidan fazoviy burchak bo'ylab tarqalayotgan yorug'lik oqimining shu fazoviy burchakka nisbati bilan aniqlanadi:
(3.1)
Yorug'lik kuchining SI dagi birligi — k a n d e 1 a (cd) (lotincha candela — sham so'zidan olingan) asosiy yorug'lik birligi hisoblanadi. 1 cd — 540-1012 Hz chastotali monoxromatik nurlanish chiqaradigan
manbaning energetik kuchi W/sr bo'lgan yo'nalishdagi
yorug'lik kuchi.
Agar to`la fazoviy burchak 4π sr ga tengligini nazarda tutsak,
(3.2)
ni hosil qilamiz.
Agar (3.1) dan yorug'lik oqimini aniqlasak,
(3.3)
ni olamiz.
T opilgan ifoda yordamida yorug'lik oqimining SI dagi birligi lumenni (lm) aniqlash mumkin. 3-rasm.
Lumen — 1 sr burchak bo 'ylab 1 cd yorug'lik kuchiga teng nurlanish chiqaradigan nuqtaviy manbaning yorug'lik oqimi.
3. E yoritilganlik — S yuzali sirtga tushayotgan Фyorug'lik oqimining shu yuzaga nisbati bilan aniqlanadi:
(3.4)
Yoritilganlikning birligi — luks (lx).
Luks — 1 lm yorug'lik oqimining 1 m2yuzada tekis taqsimlan-ganda hosil qiladigan yoritilganligi.
Yoritilganlik ham yorug'lik manbayining kuchiga, ham yorug'lik manbayi bilan yoritilayotgan sirt orasidagi masofaga bog'liq bo'ladi. Aytaylik, R radiusli sfera markazida yorug'lik kuchi / bo'lgan nuqtaviy manba joylashgan bo'lsin. Agar bu holda barcha nurlar sferaning ichki radiusiga tik tushishini va sferaning sirti S= 4nR2 bo'lishini e'tiborga olsak, unda (3.2) ifodadan foydalanib yoritilganlik uchun quyidagi ifodani topish mumkin:
(3.5)
Demak, yorug'lik tushayotgan sirtdagi yoritilganlik yorug'lik kuchiga to'g'ri, yorug'lik manbayidan yoritilayotgan sirtgacha bo'lgan masofaning kvadratiga esa teskari proporsional bo'lar ekan.
Mehnat unumdorligini orttirish va ko'zning ko'rish qobiliyatini saqlab qolish maqsadida ish joylarining yoritilganligi uchun turli mezonlar belgilangan. Quyida ularning ba'zilarini keltiramiz.
1 - jadval
Faoliyat turi
|
Yoritilganlik (luks)
|
O'qish uchun
|
30-50
|
Nozik ishlar uchun
|
100-200
|
Rasmga olishda
|
10 000 va undan ortiq
|
Kino ekranida
|
20-80
|
Havo bulut bo'lganda
|
1 000 va undan ortiq
|
Bulutsiz kunda tush vaqtida
|
100 000
|
Oy to'lgan tunda
|
0,2
|
|
| |
