|
Mavzu: Kirish. Tabiatni o'rganishda fizikaning o'rni va uning boshqa fanlar taraqqiyotidagi ahamiyati. Reja
|
| bet | 163/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniNazorat uchun savollar:
Yorug‘lik to‘lqini nima ?
Monoхromatik nur deganda qanday nurni tushunasiz?
Oq yorug‘lik tarkibida necha xil rangli yorug‘lik to‘lqinlari mavjud?
Difraksion panjara deb qanday asbobga aytiladi?
Difraksion panjara davri deb nimaga aytiladi?
Mavzu: Nisbiylik nazariyasi elementlari
Reja:
Nisbiylik nazariyasi asoslari.
Eynshteyn nisbiylik nazariyasi postulatlari.
A.Eynshteynning hayoti va ijodiy faoliyati xaqida
1. Tezliklari yorug’lik tezligiga yaqin bo’lgan jismlar harakatini o’rganish uchun Galiley tomonidan aniqlangan nisbiylik printsipi va Nyuton mexanikasi qonunlaridan foydalanishda bir qancha muammolar yuzaga keldi. Agar yorug’lik manbai va uni qabul qiluvchi bir-birlariga nisbatan to’gri chiziqli tekis harakat qilayotgan bo’lsa, unda o’lchangan tezlik ularning bir-birlariga nisbatan harakatlariga bog’liq bo’lishi kerak. Misol uchun biz tomonga yorug’lik tezligiga teng tezlik bilan (1=c) yaqinlashib kelayotgan poezd yoritgichidan chiqayotgan yorug’likning tezligi (2=c) bo’lsa, y holda yorug’likning bizga nisbatan tezligi () Galileyning tezliklarni qo’shish qonuniga ko’ra uning bo’shliqdagi tezligidan ikki marta katta bo’lishi kerak, ya’ni=1+2 =c+c=2c
Ammo tajribalar bu natijaning mutlaqo noto’g’riligini ko’rsatdi.
Mavjud muammoni yechish haqida chuqur mulohaza yuritgan A.Eynshteyn shunday yangi mexanikani yaratmoq kerakki, uning qonunlari chegaraviy hol, ya’ni kichik tezliklar holida (< 2. Eynshteyn postulatlari.
I. Nisbiylik prinsipi: Inersial sanoq sistemasining ichida o’tkazilgan har qanday (mexanik, elektrik, optik bo’lishidan qat’iy nazar) tajriba ushbu sistema tinch yoki to’gri chiziqli tekis harakat qilayotganligini aniqlashga imkon bermaydi; tabiatning barcha qonunlari bir inersial sanoq sistemasidan ikkinchisiga o’tishga nisbatan invariantdir, ya’ni o’zgarmasdir.
II. Yorug’lik tezligining invariantlik prinsipi: yorug’likning vakuumdagi tezligi, yorug’lik manbaining ham, kuzatuvchining ham harakat tezligiga bog’liq emas va barcha inersial sanoq sistemalarida bir xil.
Ushbu postulatlarga Eynshteyn postulatlari ham deb aytiladi.
Eynshteyn postulatlari relyativistik mexanika (tezliklari yorug’likning bo’shliqdagi tezligiga yaqin bo’lgan c mikrojismlarning mexanikasi)ning asosini tashkil etadi.
|
| |
