|
-
Mavzu: Nisbiylik nazariyasida tezlik, vaqt, masofa, massa va energiya
|
| bet | 164/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniMavzu: Nisbiylik nazariyasida tezlik, vaqt, masofa, massa va energiya.
Reja:
Tezliklarni qo’shishning relyativistik qonuni.
Masofaning nisbiyligi,vaqt va oraliqlarining nisbiyligi.
Relyativistik massa.
Massa va energiyaning bog’lanishi.
1.Tezliklarni qo’shishning relyativistik qonuni.Yorug’lik tezligiga yaqin tezliklar bilan harakat qilayotgan sistemalarda tezliklarni qo’shishning klassik qonuni to’g’ri bo’lmaydi, chunki u yorug’likning vakuumdagi tezligi o’zgarmas degan fikrga ziddir.
Agar harakatlanayotgan poezd tezligi ga va shu poezd yoritgichlaridan poezdning harakat yo’nalishi bo’yicha tarqalayotgan yorug’likning tezligi c ga teng bo’lsa, yorug’likning yerga nisbatan tezligi ga emas, balki c ga teng bo’lishi kerak. Tezliklarni qo’shishning yangi qonuni talab etiladigan natijaga olib kelishi lozim.
Jismning K1 sanoq sistemasiga nisbatan tezligini bilan, shu jismning K sanoq sistemasiga nisbatan tezligini bilan belgilasak u holda tezliklarni qo’shishning relyativistik qonuni:
(3)
formula bilan aniqlanadi.
Tezliklarni qo’shishning relyativistik qonunining ajoyib xossasi shuki va u2 tezliklar har qanday bo’lganda ham (albatta, c dan katta bo’lmaganda) natijaviy u tezlik yorug’lik tezligi c dan katta bo’lmaydi.
2. Masofaning nisbiyligi. Masofa absolyut kattalik bo’lmay jismning berilgan sanoq sistemasiga nisbatan harakat tezligiga bog’liq.
K sanoq sistemasiga nisbatan tinchlikdagi chizg’ichning shu sanoq sistemasidagi uzunligini l0 bilan belgilasak u holda K1 sanoq sistemasiga nisbatan tezlik bilan harakatlanayotgan bu chizg’ichning shu sanoq sistemasidagi l uzunligi
(1)
ifoda bilan aniqlanadi.
(1) ifodadan l0 ekanligi, ya’ni Eynshteyn postulatlariga ko’ra jismlarning yorug’lik tezligiga yaqin tezliklar bilan harakatlanayotgan sanoq sistemasidagi uzunligi l tinch turgan sanoq sistemasidagi uzunligi l0 dan qisqa bo’lishi ko’rinib turibdi.
|
| |
