|
Potentsial. Potentsiallar ayirmasi. (9) ifodaning ikkala tomonini q1 ga bo’lib, maydonga kiritilgan birlik zaryadga to’g’ri keladigan potentsial energiyaning ifodasini topamiz
|
| bet | 67/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniPotentsial. Potentsiallar ayirmasi. (9) ifodaning ikkala tomonini q1 ga bo’lib, maydonga kiritilgan birlik zaryadga to’g’ri keladigan potentsial energiyaning ifodasini topamiz:
(10)
(10) ifodadagi Wr/q1 nisbat q1 sinash zaryadiga bog’liq bo’lmasdan q zaryad elektr maydonining undan r masofada joylashgan nuqtasini energetik tavsifi bo’lib xizmat qiladi. Bu nisbatga elektrostatik maydon potentsiali ( ) deb ataladi. (10) ifodadan: Maydonning biror nuqtasiga cheksiz uzoqlikdan kiritilgan zaryad olgan potentsial energiyasining shu zaryadning miqdori nisbatiga teng bo’lgan kattalikka maydonning shu nuqtadagi potentsiali deyiladi.
Kuchlanganlik elektr maydonini kuch tomonidan tavsiflovchi kattalikdir. Potentsial esa elektr maydonini energiya tomonidan tavsiflovchi kattalikdir. Nuqtaviy q zaryadning potentsiali quyidagicha aniqlanadi:
(11)
Agar elektr maydonini bir nechta nuqtaviy zaryadlar (q1, q2, ..., qN) hosil qilayotgan bo’lsa, unga kiritilgan qs zaryadning potentsial energiyasi maydon hosil qiluvchi har bir zaryadning qs zaryad bilan o’zaro ta’sir potentsial energiyalarining algebraik yig’indisiga teng bo’ladi. U holda natijaviy maydon biror nuqtasining potentsiali quyidagiga teng bo’ladi.
(12)
Zaryadlar tizimining biror nuqtada hosil qilgan elektr maydonining potentsiali har bir zaryadning o’sha nuqtada hosil qilgan potentsiallarining algebraik yig’indisiga teng. Potentsial skalyar kattalikdir. Musbat ishorali zaryadlar hosil qilgan elektr maydonining potentsiali musbat, manfiy ishorali zaryadlar hosil qilgan maydonning potentsiali esa manfiy ishora bilan olinadi.
Potentsial tushunchasidan foydalanib, q1 zaryadni maydon hosil qiluvchi q zaryaddan r1 uzoqlikdagi nuqtadan r2 uzoqlikdagi nuqtaga ko’chirishda bajarilgan ishni topamiz:
(13)
Bu ifodadagi j1-j2 ayirma nuqtalar orasidagi potentsiallar farqidan iborat bo’lib, unga elektr kuchlanish deyiladi va quyidagi ko’rinishda yoziladi:
. (14)
Demak, elektrostatik maydonda zaryadni ko’chirishda bajarilgan ish zaryadning miqdori bilan zaryad ko’chgan nuqtalar orasidagi kuchlanishning ko’paytmasiga teng ekan.
Potentsial va potentsiallar ayirmasining o’lchov birligi ital yan olim Vol taning sharafiga Vol t (B) deb ataladi. j=W/q dan ga teng. Ta’rifga ko’ra 1 С zaryadni elektr maydonning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko’chirishda maydoni 1J ish bajaradigan, nuqtalar potentsiallarining ayirmasi 1V ga teng bo’ladi.
4. Potentsiallar ayirmasi bilan kuchlanganlik orasidagi bog’lanish.
Bir jinsli elektrostatik maydonda zaryadni ko’chirishda bajarilgan ishni maydonning kuchlanganligi orqali yoki zaryad ko’chgan nuqtalarning potentsiallar ayirmasi orqali ko’rinishlarda ifodalash mumkin. SHuningdek, har qanday elektrostatik maydonni fazoning kichik bir sohasida bir jinsli maydon deb hisoblash mumkin. SHuning uchun juda kichik bo’lganda bu ifodalarning o’ng tomonlarini ham o’zaro tenglash mumkin, ya’ni:
. (1)
Bu tenglikdan
(2)
kelib chiqadi, yoki
(3)
Bu ifodadagi x=1 uzunlik birligi deb qabul qilib (3) ifoda yordamida elektrostatik maydon kuchlanganligini quyidagicha izohlaymiz: elektrostatik maydon kuchlanganligi potentsialning birlik masofadagi kamayishiga teng bo’lgan kattalik bo’lib, uning yo’nalishi doim potentsialning kamayish tomoniga qarab yo’nalgan bo’ladi (1-rasm). (2) ifoda elektr maydon kuchlanganligi uchun XBS da N/С dan tashqari yangi o’lchov birligi kiritishga imkon beradi,
ya’ni : .
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Potentsial. Potentsiallar ayirmasi. (9) ifodaning ikkala tomonini q1 ga bo’lib, maydonga kiritilgan birlik zaryadga to’g’ri keladigan potentsial energiyaning ifodasini topamiz
|
