|
Mavzu: Kirish. Tabiatni o'rganishda fizikaning o'rni va uning boshqa fanlar taraqqiyotidagi ahamiyati. Reja
|
| bet | 71/197 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 8,06 Mb. | | #149719 |
Bog'liq Fizikadan maruza matniKondensator. Kondensatorning elektr sig’imi Ikkita o’tkazgichdan iborat bo’lgan tizimning elektr sig’imi bitta o’tkazgichning sig’imidan juda katta bo’ladi. Bir-biridan dielektrik bilan ajratilgan ikkita o’tkazgichdan iborat bo’lgan har qanday tizimni kondensator deb ataladi. Kondensatorning yakkalangan o’tkazgichlardan asosiy farqi shundaki, uning o’lchamlari juda kichik bo’lsa ham, sig’imi juda katta bo’ladi. Kondensatorni hosil qilgan o’tkazgichlar kondensatorning qoplamlari deyiladi. Qoplamasining shaСiga qarab, kondensatorlar yassi, sferik va tsilindrik kabi kondensatorlarga bo’linadi. Qoplamalari ikkita parallel yassi tekislikdan iborat bo’lgan kondensatorga yassi kondensator deyiladi (1-rasm). YAssi kondensatorning elektr sig’imi kondensator qoplamalaridan biridagi zaryad miqdorining qoplamalar orasidagi potentsiallar ayirmasi nisbati bilan aniqlanadi, ya’ni:
(5)
Ikki parallel tekisliСar orasidagi elektr maydon kuchlanganligi va potentsiallar farqi orasidagi munosabatni, shuningdek sirt bo’ylab tekis taqsimlangan zaryad miqdori ifoda yordamida aniqlanishligini e’tiborga olib, (5) ifodani quyidagicha yozamiz: . (6)
Dielektrik singdiruvchanligi ga teng bo’lgan muhit bilan to’ldirilgan va zaryadlangan ikki parallel tekislik orasidagi elektr maydon kuchlanganligi ga teng ekanligini inobatga olib (6) ifodani quyidagi ko’rinishda yozamiz: (7)
YAssi kondensatorning elektr sig’imi qoplamalar orasidagi muhitning dielektrik singdiruvchanligi bilan bitta qoplama yuzasining ko’paytmasiga to’g’ri, qoplamalar orasidagi masofaga teskari proportsional.
Qoplamlari har xil radiusli ikkita sferik sirtdan iborat bo’lgan kondensator sferik kondensator deyiladi (2-rasm). Sferalar orasidagi elektr maydonini radiusli sferaning zaryadi hosil qiladi. Sferik sirtlarning potentsiallari mos ravishda va ekanigini inobatga olib (5) ifodaga asosan quyidagiga ega bo’lamiz:
. (8)
Agar sferik kondensator qoplamalari orasidagi muhit dielektrik bilan to’ldirilgan bo’lsa, u holda uning elektr sig’imi quyidagicha hisoblanadi:
. (9)
|
| |
