211
Po‗lat ishlab chiqarishda foydlaniladigan elektr pechlarni ikki asosiy
guruhga ajratish mumkin:
1. Elektr yoy pechlar; 2. Induksion elektr pechlar.
Asosiy turdagi elektr pechlarning tasnifi 27-rasmda keltirilgan.
Undan tashqari
sanoatda boshqa turdagi elektrik pechlar ham qo‗llaniladi.
Po‗lat ishlab chiqarishda eng keng tarqalgan pechlar bu bevosita
qizdiradigan yoyli va induksion tigelli pechlardir. Po‗latni vakuum yoyli va
induksion pechlar elektr shlak qayta eritish plazmali pechlarda po‗lat ishlab
chiqarish ham keng tarqalmoqda.
Ferroqotishma va cho‗yanni ishlab chiqarishda
asosan aralashma yoyli va
qarshilik isitish usullari qo‗llaniladi.
Ferroqotishmaning tozalashga esa po‗lat eritishga qo‗llagan yoyli bevosita
qizituvchi pechlar qo‗llaniladi. Induksion tigelli pechlardan cho‗yanni qayta
eritishga rangli metallar va ularning qotishmalarini eritishga qo‗llaniladi. Plazmali
induksion pechlar maxsus sohalarda qo‗llaniladi. Masalan, yarim o‗tkazgich
materialli zonali eritishda, lekin bu pechlar katta ishlab
chiqarishdagi sarfdorlik
bilan ajarlib turadi. Bevosita qizituvchi qarshilik pechlar metallurgiyada kam
qo‗llaniladi. Masalan, elektrodlarni grafitlashda. Bundan istisno shlak qayta eritish
pechlar qaysilar po‗lat va bir qancha qotishmalarni olishda qo‗llanadi. Bilvosita
qizitadigan qarshilik pechlar metall va qotishmalarning termik qayta ishlash, yengil
metalni eritish. Rangli metallurgiyaning elektrometallurgiyasida keng qo‗llanadi.
Bunda eritish pechlarning quyidagi afzalliklari asos qilib olingan: oddiy va aniq
haroratni boshqarish jarayoni mexanizatsiya
va avtosizatsiya qilish, metallni o‗ta
kuyishidan saqlash va boshqalardir. Qaynab turgan pechlar o‗zi bilan induksion
pechni bir turi bo‗lib e/ magnit yordamida suyuq metallni ko‗tarib turib pechlarni
dov-ni saqlashda ajralib turadi. Bunda pechlar asosan yengil metallar olishda
qo‗llanadi. Bu pechlarning asosiy afzalligi bu olinayotgan metallni tozalayotganda
chunki bunda metall pechni futerovkasi bilan qo‗shilmasidir. Vakuumli pechlar
faqat po‗lat va qotishma olishga emas, boshqa maqsadga ham qo‗llanadi. Masalan,
qiyin eriydigan metallni olishda va boshqa metallurgik jarayondir.
Vakuum
212
pechlarni qo‗llash hozirgi zamonda keng tarqalmoqda, chunki bu jarayon toza
metall olishda ko‗mak beradi.
Optik qizitish usullari asosan nurdan foydalanib metallni eritishga
yo‗naltirilgan. Masalan, oftob metallurgiyasi lazer usuli va boshqalar.
Bu usul
isitish manbaini yuqori tozaligi bilan ajralib turadi va asosan toza metall olishda
qo‗llanadi.
