83
nazariya asosida hisoblangan . Molekulalari
ikki atomdan tashkil topgan N
2
,
N
2
gazlar uchun [
2
H
V
C
= 20,39,
2
H
P
C
= 28,76;
2
N
V
C
= 20,77,
S
r
= 28,64] ham tajriba va
nazariya natijalari orasida yetarlicha moslik mavjudligiga qanoat hosil qilamiz.
Lekin molekulalari uch va undan ortiq atomdan tashkil topgan gazlar uchun tajriba
natijalari
;
22
,
36
,
84
,
27
2
2
O
H
P
O
H
V
C
C
63
,
35
,
26
,
27
4
4
CH
P
CH
V
C
C
suv bug‗lari va metan
gazlari uchun) nazariy hisoblarga mos kelmasligini ko‗rib turibmiz.
Endi issiqlik sig‗imining haroratga bog‗liqligini tekshiraylik.
Klassik
nazariyaga asosan issiqlik sig‗im haroratga bog‗liq emas (9-rasm).
Tajriba natijalari esa issiqlik sig‗imning haroratga bog‗liq ekanligini
ko‗rsatdi (10-rasm). Rasmdagi grafikda molekulalari ikki atomdan iborat bo‗lgan
gazlar uchun o‗zgarmas hajmdagi molyar issiqlik sig‗imning haroratga bog‗liqligi
tasvirlangan. Grafikdan shu narsa ko‗rinadiki,
S
v
ning qiymati faqat ayrim harorat
oraliqlaridagina o‗zgarmaydi va ular
i
ning turli qiymatlariga mos keladi. Past va
yuqori haroratlarda amaliy qiymatlarning nazariy qiymatlardan farqi yetarli drajada
kattadir. Amalda harorat ko‗tarilsa,
S
v
oshadi,
harorat pasaysa S
v
kamayadi.
Bulardan ko‗rinadiki, tajriba yo‗li bilan olingan natijalarni nazariy qiymatlardan
farqini klassik nazariya tushuntirishga ojizdir. Klassik
nazariya molekula va
atomlarning aylanma va tebranma harakat energiyalari harorat o‗zgarishiga mos
bo‗lgan kT energiyaning
uzluksiz qiymatlarini qabul qiladi deb tushuntiradi. Kvant
mexanikasida esa atom sistemalar energiyasi
diskret (uzlukli)
qiymatlarga ega
bo‗la oladi deb,
yoki boshqacha aytganda, atom sistemalar energiyasining
o‗zgarishi
sakrashsimon tarzda amalga oshadi deb o‗rganadi.
Shunday qilib, gaz issiqlik sig‗imini tushuntirishdagi ba‘zi
qiyinchiliklar
klassik nazariyaning chegaralanganligini ko‗rsatadi. Bu esa molekulalarning
harakati
kvant mexanikasidagina to‗la tushuntirilishi mumkinligini ifodalaydi.
